NS perst er 10.000 extra (zit)plaatsen uit

Op verzoek van staatssecretaris Sharon Dijksma heeft NS een alles-uit-de-kast-plan gemaakt om extra zitplaatsen te creëren. Vier maatregelen leveren ongeveer 10.000 extra zit- en staplaatsen op: het uitstellen van niet-noodzakelijk onderhoud, eerste klascoupés ombouwen naar tweede klas, Mat ’64 toevoegen aan de reserve en het inzetten van bussen op drukke trajecten in de spits.

Met een nijpend tekort in het vooruitzicht had NS eind 2014 al nieuwe Sprinters besteld bij Stadler, die vanaf december 2016 instromen. Oude dubbeldekkers zijn dit jaar weer ingezet en volgend jaar volgen nog eens 11 gereviseerde dubbeldekkers vanaf september.

Doordat het materieel afgelopen jaren beter bestand is gemaakt tegen winterse omstandigheden is er minder reservematerieel nodig. Een deel hiervan, 39 rijtuigen, wordt nu in de dienstregeling ingezet.

Eerder dan gepland rijden sinds 13 december nieuwe Traxx-locomotieven met geschikt gemaakte rijtuigen als Intercity Direct op de HSL. De frequentie tussen Amsterdam en Rotterdam is omhoog gegaan naar vier keer per uur.

Intercity Direct met Traxx-locomotief. Foto: Alfenaar.

Uitstel onderhoud
Een van de vier nieuwe maatregelen uit het noodscenario van NS is het uitstellen van onderhoud aan 22 dubbeldeks rijtuigen. Dit levert vanaf februari 1775 extra zit- en staplaatsen op, oplopend tot 3240 plaatsen vanaf april.

Van de Sprinter SLT-6 worden eerste-klascoupés omgebouwd naar tweede klas. Dat biedt ruimte aan 1000 reizigers in de tweede klas.

Sprinter SLT.

NS kan de Apekop (Mat ’64) toch langer inzetten, zoals OV-Magazine al had voorgesteld. Weliswaar als reservetrein en uiterlijk tot april 2016, want dan wordt de werkplaats in Maastricht verbouwd voor de nieuwe Flirt-Sprinters. Het gaat om 16 treinstellen Mat ‘64 (32 rijtuigen). Ze leveren 3200 zit- en staplaatsen op, wanneer ander materieel defect raakt of bijsturing nodig is.

Ondanks alle maatregelen komt NS in 2016 10 tot 45 rijtuigen te kort (1000 tot 4500 zit- en staplaatsen). De piek van het materieeltekort ligt in het voorjaar. Vanaf september neemt de capaciteit toe door de instroom van 11 dubbeldekkers en de komst van nieuwe Sprinters vanaf december. Voor de inzet van het (opgeknapt) materieel betaalt NS ongeveer 8 miljoen euro.

Spitsbussen
Op de drukste trajecten gaat NS binnenkort in de spits bussen inzetten, met name op ’s-Hertogenbosch–Utrecht, Utrecht–Den Haag/Rotterdam en Alkmaar–Amsterdam. Treinreizigers die bereid zijn de bus te nemen worden gecompenseerd met koffie of een kortingsbon voor de Kiosk. Een e-ticket voor alle trajecten gaat 6 euro kosten; goedkoper dan de trein in de spits, maar duurder dan het daltarief.

NS ziet met name potentie in directe bussen van een station richting Amsterdam Zuidas of Utrecht Uithof. Min of meer vast staat een rechtstreekse verbinding van Amersfoort naar De Uithof.

Om de spitsbussen te laten rijden in concessiegebieden en om toegang te krijgen tot busbanen moet NS nog overleggen met decentrale overheden. En met Rijkswaterstaat over het mogen rijden op de vluchtstrook. Mocht het overleg niet vlotten, dan rekent NS op steun van de staatssecretaris. De bussen leveren 2800 zitplaatsen op en kosten 2 à 3 miljoen euro per kwartaal..

Personeelsbussen
Aan het eigen personeel vraagt NS om zoveel mogelijk buiten de spits te reizen. Interne opleidingen beginnen na de spits en vergaderschema’s worden aangepast aan het nieuwe werken. Voor medewerkers die toch in de spits van en naar Utrecht moeten zet NS op de drukste trajecten personeelsbussen in.

Waar de treinen door werkzaamheden zijn ingekort, stimuleert NS reizigers de spits te mijden door bijvoorbeeld het abonnement te upgraden naar eerste klas. Op een aantal stations gaan NS-servicemedewerkers reizigers wijzen op een trein eerder of later die rustiger is.

Vanaf 8 februari maakt de Intercity op het traject Nijmegen–’s-Hertogenbosch in de ochtendspits een extra stop op Rosmalen vanwege de drukte in de Sprinters richting Den Bosch. Als die tijdelijke oplossing werkt, laat NS mogelijk ook op andere kleine stations Intercity’s stoppen om drukke Sprinters te ontlasten.

NS verwacht de reserves vanaf het tweede kwartaal van 2017 weer op peil te hebben. Volgens staatssecretaris Dijksma zit het pakket maatregelen ‘gedegen in elkaar’. Een team van externe deskundigen en consumentenorganisaties zal in het voorjaar een review uitvoeren waarna mogelijk aanvullende afspraken worden gemaakt.

Wegvallen Fyra
Het materieeltekort bij NS is ontstaan door het wegvallen van de Fyra, eind 2013, waardoor NS 170 rijtuigen ICRm uit de strategische reserve moest inzetten op de HSL. Dat waren 22.400 zit- en staplaatsen die NS plotseling in rook opgingen. Doordat NS deze maand afscheid nam van de Mat ’64, die na 50 jaar vrijwel op is, steeg het tekort met 7700 zit- en staplaatsen naar recordhoogte.

De krapte in het materieelpark is niet alleen aan NS te wijten. De beslissing van het kabinet om minderjarige mbo’ers (ongeveer 100.000 studenten) een OV-jaarkaart te geven vergt bijvoorbeeld extra capaciteit. En dat de economie en daarmee de behoefte aan vervoer harder groeit dan voorzien, is ook ‘pech’ voor NS.

Daar komt nog bij dat 2016 een jaar wordt van vele werkzaamheden aan het spoor en buitendienststellingen, met name rond Utrecht Centraal (DSSU) en tussen Schiphol en Almere (OV SAAL). Treinen moeten worden ingekort omdat er minder of kortere perrons beschikbaar zijn. Dat gebeurt nu al op de verbindingen Utrecht–Den Haag/Rotterdam en Utrecht–‘s-Hertogenbosch.