‘Planbureaus onderschatten rol van ov’

Het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving publiceerden de Toekomstverkenning WLO eind 2015. Ze rekenden met twee scenario’s; hoog (hoge bevolkingsgroei met 2 procent economische groei) en laag (gematigde bevolkingsgroei met 1 procent economische groei). Hoewel de jongste scenario’s beter in staat lijken dan die uit de eerste WLO uit 2006 om projecten op hun robuustheid te toetsen, vraagt een aantal aannames om een weerwoord.

Auto
Zo verwachten de planbureaus dat het bezit van een auto als statussymbool voor de jongere generatie belangrijk blijft. Dat houdt in mijn optiek onvoldoende rekening met hun waardering van de auto. Vroeger was de auto een soort huiskamer, waar je kon telefoneren en naar de radio luisteren. Het openbaar vervoer was meer het verlengstuk van het werk. Je zat tussen mensen die je niet zelf had gekozen en hoorde hun gesprekken. Dat is nu veranderd. Jongeren zitten in het ov in hun eigen wereld met koptelefoon op en appen zich helemaal suf. Zij zien de auto niet als een statussymbool. Met de nieuwe diensten is het autodelen veel eenvoudiger geworden. De zelfrijdende auto komt in zicht en dan vervaagt het verschil tussen particulier vervoer en ov. In Wageningen startte op 28 januari een proef met twee zelfrijdende auto’s die binnenkort de openbare weg op gaan.

Fiets
Het fietsgebruik schatten de planbureaus in het scenario Laag in op het huidige niveau in 2015. Dat is moeilijk voor te stellen omdat de fiets belangrijk blijft als voor- en natransport bij het groeiende ov in de stad. De laatste jaren laten een flinke toename zien van het aantal nieuwe fietsenstallingen bij stations en op andere centrale plekken. In Haarlem bijvoorbeeld, de tiende stad van Nederland, werd in 2012 de grootste fietsenstalling van Europa geopend met plaats voor 8000 fietsen. Deze bleek een half jaar geleden alweer te klein, waardoor een tweede stalling moest worden bijgebouwd. En de elektrische fiets maakt het mogelijk voor senioren om de fiets te blijven gebruiken. Mijn vader van 80 heeft de auto aan de kant gedaan en vervangen door een elektrische fiets met aanhangwagentje voor vervoer van potgrond.

Bus, tram, metro
Niet consistent lijken de nieuwe scenario’s op het punt van de groei van het aantal reizigerskilometers per trein en het gebruik van bus, tram en metro. De reizigerskilometers per trein groeien fors, terwijl bus, tram en metro in scenario Laag geen toename laten zien. Als meer mensen met de trein reizen, is het voor- en natransport per bus, tram en metro – naast de fiets – van groot belang en is groei in plaats van stabilisering te verwachten.

Andere ontwikkelingen die het gebruik van bus, tram en metro positief beïnvloeden, zijn de bevolkingstrek naar steden en tegelijkertijd de leegloop van gebieden aan de randen van Nederland. Deze ontwikkeling hangt samen met de ruimere beschikbaarheid van werk, de betere studiemogelijkheden en het rijkere culturele aanbod in stedelijke gebieden.

Nieuwe infrastructuur
In de grote steden verwacht ik een groei van nieuwe infrastructuur, zoals uitbreiding van het metronetwerk in Amsterdam, bijvoorbeeld naar Almere. En de aanleg van nieuwe lightrailverbindingen. Hoe meer mensen in de stad gaan wonen, hoe dominanter metro, tram en fiets zullen worden.

De WLO is de basis voor veel beleidsbeslissingen op het gebied van de fysieke leefomgeving in Nederland. Ondanks de kritische kanttekeningen die ik maak, bieden de scenario’s een boeiend inzicht in een voor iedereen onbekende toekomst. Voor onderzoekers en beleidsmakers zijn ze geschikt om nieuw beleid en projectvoorstellen te toetsen op hun robuustheid in de verschillende toekomstbeelden. Ook bij ons onderzoeksbureau Ecorys zullen we er veel gebruik van gaan maken.