40 jaar later

Rekening houdend met het ellenlange voor- en natransport, de tenenkrommende afhandelingen op de luchthavens en de pijnlijke rug na afloop van mijn Europese reis, moest ik terugdenken aan de gouden tijden van de Trans Europ Express. Met die trein konden reizigers comfortabel tal van Europese bestemmingen bereiken. De TEE ‘Edelweiss’ was echt een visitekaartje. Vanaf 1957 boden de Nederlands-Zwitserse dieseltreinstellen verbindingen tussen steden als Amsterdam, Brussel, Luxemburg, Straatsburg en Zürich.

Die TEE vormde een HSL-netwerk avant la lettre en zou heden ten dage niet misstaan. Maar de geschiedenis liep anders. In 1974 werden de treinen opgedoekt en vanuit Nederland zouden de internationale verbindingen in rap tempo verslechteren. Pas toen de Franse TGV een groot succes bleek, werden in ons land plannen gesmeed voor een hogesnelheidstrein waarmee de glorieuze tijden van de TEE weer zouden kunnen herleven.

Ruim 40 jaar nadat de laatste klassieke TEE over de sporen trok, kom ik kort na mijn slopende reis met Ryanair langs het oostelijke emplacement van Amsterdam Centraal. Van afstand gezien ontvouwt zich een treurige geschiedenis. Rechts (op de foto) staan de uit Canada gerepatrieerde TEE-treinen uit de tijd dat Nederland nog deel uitmaakte van een hoogwaardig Europees netwerk, en links niets minder dan de mislukte toekomst. Nog even dan zijn de Fyra-treinen weer terug in Italië en krijgen de TEE-ers hopelijk een plaats in het museum. In 40 jaar tijd boekte Nederland geen vooruitgang, eerder achteruitgang. Dat is hoe dan ook buitengewoon teleurstellend.

Begin september werden de eerste van de 16 Fyra-treinen teruggesleept naar AnsaldoBreda in Pistoia, Italië, achter een Duitse loc met een snelheid van maximaal 80 kilometer per uur. Het is de bedoeling dat eind dit jaar alle Fyra’s uit Nederland weg zijn. Dan zullen ook de openbare verhoren beginnen in het kader van de eind vorig jaar ingestelde parlementaire enquêtecommissie.

Bijgestaan door de Algemene Rekenkamer moet de commissie duidelijk krijgen waarom er 20 jaar na het besluit om de HSL aan te leggen nog steeds geen werkende treindienst richting Brussel is. Ik wens de commissieleden veel wijsheid en sterkte toe. Ook al zou de vraag naar het waarom van het Fyra-fiasco volledig worden beantwoord, dan nog zal het een hele opgave worden om alsnog een betrouwbare, snelle verbinding met Brussel tot stand te brengen.

Helaas resteren na 40 jaar nog steeds vragen waaraan de commissie ongetwijfeld niet zal toekomen. Bijvoorbeeld: waarom hebben Amsterdam, Schiphol en Eindhoven nog steeds geen reguliere hogesnelheidsverbindingen met Frankfurt, Hamburg, Berlijn, Kopenhagen en Milaan? Waarom boemelt de Duitse ICE van Utrecht naar de grens over tientallen gelijkvloerse kruisingen op een spoor met beperkte capaciteit? Waarom zijn de internationale treinverbindingen van Schiphol zoveel slechter als die van concurrent Frankfurt? Waarom is de Thalys van Amsterdam naar Brussel en Parijs zo duur en moet ik altijd eerst reserveren?