Conducteurs nodig of lastig?

Om dezelfde reden verdween de conducteur uit de trams in de grote steden. Toen het aantal zwartrijders schrikbarend toenam keerden de conducteurs in Amsterdam en in Rotterdam weer terug in de tram. 

NS werd in de jaren zeventig geconfronteerd met sterk stijgende kosten en dalende opbrengsten op de nevenlijnen in het Noorden en in de Achterhoek. Om de kosten te drukken wilde NS de conducteurs afschaffen op de verlieslijdende nevenlijnen, zoals dat in Zwitserland eerder was gebeurd. In het nieuwe NS-materieel voor het Noorden, de Wadlopers, waren de machinistencabines voorzien van een luikje zodat de machinist net als een buschauffeur kaartjes zou kunnen verkopen. Het is NS nooit gelukt om dit in te voeren omdat de vakbonden dwarslagen. 

Het vervolg is bekend. De provincies mochten de nevenlijnen aanbesteden en de nieuwe vervoerders vervingen de conducteurs door vliegende controleploegen. De machinistencabines werden voorzien van spiegels zodat de machinist zicht kreeg op het sluiten van de deuren. De besparingen werden gebruikt om de frequenties te verhogen van een uurdienst naar een halfuursdienst tot grote vreugde van de reizigers. Het aantal reizigers en de opbrengsten gingen spectaculair omhoog. 

Bij NS rijden in alle treinen conducteurs, die kaartjes controleren, als vraagbaak functioneren, de deuren sluiten en vervolgens de machinist toestemming geven om te vertrekken. In Sprinters met veel stopstations zijn de conducteurs alleen maar bezig met de vertrekprocedure. Uitstappen op het perron, kijken of iedereen is in- en uitgestapt, fluiten, opnieuw kijken, deuren sluiten en als laatste de eigen deur om vervolgens neer te zijgen in de eerste klas. Dit ritueel herhaalt zich na een paar minuten op het volgende station. Voor kaartjes controleren of als vraagbaak functioneren is geen tijd. 

Tussen Amsterdam Amstel en Amsterdam Holendrecht rijden zowel metro’s van GVB als Sprinters van NS. De reistijd is gelijk ondanks vier stations méér bij de metro. Als NS de vertrekprocedure van GVB en de regionale vervoerders zou overnemen zou dat de reistijd van Sprinters aanzienlijk bekorten. Ongetwijfeld zal iemand opwerpen dat dit onveilig is. De praktijk in Zwitserland en bij de regionale vervoerders in Nederland bewijst het tegendeel.

Dit is de eerste column van Arriën Kruyt. Hij is is Board Member van de European Passengers Federation en oud-voorzitter van Rover.