Rond Schiphol groeit het ov als kool

Ruim driekwart van de busreizigers ten zuiden van Amsterdam reist met de snelle bussen van R-net en Schiphol Sternet. Op een aantal R-netverbindingen namen de frequenties het afgelopen jaar met 25 procent en het aantal reizigers met 27 procent toe. Het resterende kwart van de busreizigers neemt de traditionele streekbus. Het gebruik daarvan daalt elk jaar met een paar procent, zegt Peter de Winter, coördinator OV van Stadsregio Amsterdam.

Die stevige groei van R-net dankt de stadsregio mede aan de verlenging van de concessie Amstelland-Meerlanden, eind 2015 met twee jaar. Connexxion verplichtte zich om de winst uit de concessie te investeren in een verhoging van de frequentie. De Winter: “Als de frequentie hoog is, hoef je minder lang te wachten. Je ziet dat mensen daardoor gemakkelijker door de ov-keten reizen.”

Gunning in december
In de nieuwe concessie Amstelland-Meerlanden, die in december 2017 ingaat, wil de Stadsregio extra investeren in R-net. Het bestek komt in juni op de markt, de gunning is in december dit jaar. In het bestek maakt de stadsregio onderscheid in drie niveaus: R-net, Schipholnet en een fijnmazig net.

R-net is de ruggengraat van het netwerk. Vijf R-netlijnen zijn goed voor 70 procent van het reizigersvervoer. De R-net productformule wordt nu in de hele Randstad uitgerold. De haltes liggen op maximaal 800 meter afstand van de woningen. Ze zijn voorzien van abri’s, fietsenstallingen en actuele reisinformatie. Reizigers nemen massaal de fiets naar de halte, heeft De winter gemerkt. “Waar we fietsenrekken plaatsen zijn ze in een mum van tijd vol.”

Schipholnet
Het tweede niveau is Schiphol Sternet. Dat is zestien jaar geleden gestart met rechtstreekse busverbindingen tussen de luchthaven en omliggende plaatsen. Het vervoer is hoogfrequent en 24 uur per dag beschikbaar voor reizigers en werknemers op Schiphol. Na al die jaren is het tijd voor een herziening. In plaats van veel laagfrequente directe verbindingen ligt het accent – evenals bij R-net – straks op hoogfrequent vervoer. De werknaam voor het vernieuwde Schiphol Sternet is ‘Schipholnet’.

Ten slotte bedient een lokaal netwerk de buurten en kernen van 1000 tot 4000 inwoners tussen 7.00 en 19.00 uur met een uurdienst. Woon- en werkgebieden die nu ov hebben, houden dat ook, zelfs bij minder dan 1000 inwoners. De vervoerder mag vraaggestuurd vervoer aanbieden, maar alleen als dat een verbetering oplevert ten opzichte van de minimumeisen.

Efficiëntere exploitatie
De reizigersinkomsten zijn weliswaar gestegen, maar niet genoeg om het extra vervoer te financieren dat nodig is om de groei op te vangen. De omzet van het busvervoer in Amstelland Meerlanden is 80 miljoen euro per jaar, waarvan de helft subsidie. Om het ov te kunnen laten groeien is een slimmere en efficiëntere exploitatie nodig, zegt De Winter. “Met het geld dat we nu uitgeven om een traditionele streekbus een uur te kunnen laten rijden, kunnen we vier uur aan R-net toevoegen.”

De groei van R-net mag echter niet ten koste gaan van de sociale functie van het ov. “We moeten de balans zien te vinden tussen de sociale en de maatschappelijke functie. Maar ieder uur een nagenoeg lege bus door het dorp, dat kan niet meer. We kunnen het basisnet slimmer inrichten, rekening houdend met de afnemende vraag. Het kost nu te veel om zwakkere lijnen in stand te houden”, aldus De Winter.

Schiphol-Noord
Busstation Schiphol-Noord, dat in december 2014 open ging, is een belangrijke schakel in het hov-net in de concessie Amstelland-Meerlanden. Uit onderzoek blijkt dat reizigers de opgeknapte hangar en de kleurige verlichting als prettig en veilig ervaren. Ook de hogere frequenties worden gewaardeerd. Anderzijds klagen reizigers over de wind die vrij spel heeft in de hal, die aan beide zijden open is. Wat reizigers missen is een oplaadpunt voor ov-producten, een kiosk of winkel, wifi en meer wachtcomfort. De stadsregio komt de reizigers binnenkort tegemoet met statafels plus usb-aansluiting, wifi, watertappunten en Greenwheels.

Ringlijn rond Schiphol
Met de onlangs gestarte aanleg van de busbaan tussen Schiphol-Oost en Schiphol-Rijk (straks Schiphol-Zuid) krijgen reizigers over anderhalf jaar nog snellere en frequentere verbindingen. Het tracé wordt bijna 3 kilometer lang en telt vier haltes. Eind 2017 is het laatste deel klaar en is de ringlijn rond Schiphol compleet.

Behalve voor de ruim 13.000 werknemers van Schiphol-Oost wordt de busbaan ook een goed alternatief voor reizigers uit Aalsmeer en Uithoorn richting Amsterdam en Haarlem. In plaats van via Schiphol Plaza, kunnen ze dan sneller reizen via de knooppunten Schiphol-Noord en eind 2018 via Schiphol-Zuid. Stadsregio Amsterdam betaalt ruim 90 procent van de kosten. De regie voor de uitvoering ligt bij de provincie Noord-Holland.

R-net Leiden–Zoetermeer groeit 16 procent
Ook in Zuid-Holland laat R-net mooie groeicijfers zien. R-net lijn 400 Leiden–Zoetermeer is in 2015 16 procent gegroeid ten aanzien van het busvervoer in 2014. In Zoeterwoude stapten in 2015 zelfs 51 procent meer mensen op dan het jaar ervoor. De meeste reizigers boeken flinke tijdwinst doordat de bus geen omweg meer maakt door Zoeterwoude.

De R-netbussen rijden twaalf keer per uur in de spits en zes keer daarbuiten. Andere succesfactoren zijn de combinatie van hoge kwaliteit, marketing en zichtbaarheid van de R-netformule op straat. De haltes zijn vernieuwd, voorzien van fietsenstallingen en actuele reizigersinformatie.

Verbeterpunten zijn de betrouwbaarheid en het comfort. De provincie Zuid-Holland onderzoekt doorstroommaatregelen en overweegt een voorwand te plaatsen bij de bushokjes. Zuid-Holland heeft nu twee R-netverbindingen: Leiden–Zoetermeer sinds december 2014 en Rotterdam–Dirksland (Goeree-Overflakkee) sinds december 2015.