Ruim 10 jaar HSL-Zuid: ambities behaald?

Economische bijdrage positief maar beperkt

De HSL-Zuid heeft als doel de economie van Nederland te versterken door betere verbindingen binnen Nederland, de aansluiting op het Europese hogesnelheidsnetwerk en door substitutie van vliegtuig naar trein, zodat er meer ruimte op Schiphol ontstaat. Het is achteraf niet goed vast te stellen of de economische bijdrage van de HSL zo groot is als oorspronkelijk beoogd. Enerzijds omdat de beoogde bijdrage niet geoperationaliseerd is, anderzijds omdat de HSL-bijdrage niet te isoleren is uit gangbare economische statistieken (werkgelegenheid of BBP/BRP). Over de beoogde bereikbaarheidsverbeteringen die ten grondslag liggen aan de economische effecten bestonden wel concrete verwachtingen.

Reizigersaantallen binnenlands vervoer overtreffen de verwachtingen

Waar de focus oorspronkelijk op het internationale treinverkeer lag, werd gedurende de onderzoeken voorafgaand aan de realisatie duidelijk dat de rol van de HSL-Zuid voor het binnenlandse vervoer minstens zo belangrijk was. De cijfers bevestigen dit: op het deel Rotterdam – Schiphol reisden in 2019 8,5 miljoen reizigers, ook voor Rotterdam – Breda werden deze aantallen gehaald sinds de trein van Den Haag naar Eindhoven over het HSL-tracé ging rijden. Internationaal passeren 5,5 miljoen reizigers jaarlijks de grens via het HSL-tracé.

Daarmee blijven de internationale reizigersaantallen achter bij wat oorspronkelijk beoogd was. De hogesnelheidstrein naar Parijs functioneert naar verwachting, maar de IC-verbinding naar Brussel wordt niet uitgevoerd met hogesnelheidsmaterieel en heeft meerdere stops in Nederland en België. Daardoor is deze uiteindelijk niet sneller in Antwerpen vanuit Rotterdam en later in Brussel dan de oude IC-Brussel via Roosendaal. Ook de verbinding met Londen presteert nog niet conform de oorspronkelijke verwachtingen. Een belangrijk neveneffect van de HSL-Zuid is de capaciteit die is vrijgekomen op het reguliere spoor. Een aantal verbindingen is erop achteruit gegaan (bijvoorbeeld tussen Dordrecht en Brabant), maar de verbeteringen die daar tegenover staan (zoals Brabant en Amsterdam Zuid met Den Haag/Rotterdam) zijn groter.

Trein biedt alternatief voor 0,3 – 1,1 miljoen vliegreizigers naar Parijs

Een aanzienlijk deel van de reizigers tussen Amsterdam-Parijs zou naar verwachting zonder HSL het vliegtuig hebben genomen. Aantallen treinpassagiers tussen Amsterdam en Parijs zijn sterk gegroeid terwijl de ontwikkeling van het aantal vliegtuigpassagiers sterk achter bleef bij verbindingen met andere Europese steden. De substitutie van vliegtuig naar trein lijkt bovendien sterker te zijn dan van auto naar trein. Ten opzichte van de situatie zonder hoge snelheidsverbinding hebben naar verwachting 0,3 – 1,1 miljoen reizigers voor de trein in plaats van het vliegtuig gekozen tussen Amsterdam en Parijs.