Beroep op verantwoordelijkheid NS en ProRail

Staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu tekende gisteren de vervoerconcessie voor het hoofdrailnet met president-directeur van NS Timo Huges, en de beheerconcessie voor het spoornet met waarnemend president-directeur Patrick Buck van ProRail. Beide contracten gaan in op 1 januari 2015 en duren 10 jaar.

Stopcontacten
In de vervoerconcessie heeft Mansveld specifieke verbeteringen opgenomen voor de reizigers, zoals stopcontacten in zowel eerste als tweede klas in de nieuwe Sprinters (vanaf 2019) en Intercity’s (vanaf 2021). Vager geformuleerd, en doorspekt met ontsnappingsclausules, zijn de eisen aan een betrouwbare dienstverlening en goede service voor reizigers.

Staatssecretaris Mansveld: “NS en ProRail beginnen aan een nieuwe periode met meer ambitie, meer samenwerking en meer transparantie. Voor mij staat voorop dat reizigers tevreden moeten zijn. Zo moet in 2019 minstens 80 procent van de reizigers NS een 7 of meer geven voor haar prestaties.” Nu is die ‘bodemwaarde’ 74 procent.

Winterweer
Ook moeten NS en ProRail op grond van de contracten beter met elkaar én met andere partijen in de spoor- en ov-sector gaan samenwerken. Mansveld heeft verbeterprogramma’s vastgesteld, die ProRail en NS samen moeten gaan uitvoeren, zoals de aanpak van overlast door winterweer en de invoering van het Europese beveiligingssysteem Ertms.

Mansveld legt haar prioriteiten aan de vervoerder en beheerder jaarlijks vast in een beleidsprioriteitenbrief. De prioriteiten werken NS en ProRail vervolgens uit in het jaarlijkse vervoerplan en beheerplan. Zo moet NS volgend jaar de reisinformatie verbeteren over de reis in de hele ov-keten en moet ProRail de prestaties transparanter maken.

Relatief nieuw is dat decentrale overheden, consumentenorganisaties, verladers en vervoerders jaarlijks adviseren over de invulling van de jaarplannen. Deze werkwijze is al toegepast bij de totstandkoming van het vervoerplan en beheerplan voor 2015. Mansveld heeft deze plannen gisteren naar de Tweede Kamer gestuurd.

Prikkels
De concessies bevatten prikkels om de prestaties jaarlijks te verbeteren. Als NS niet voldoet aan de afspraken in het vervoerplan volgt een boete van maximaal 6,5 miljoen euro. Voor ProRail geldt een boete van 2,75 miljoen als de beheerder zich niet houdt aan de afspraken uit het beheerplan. De reizigers- en consumentenorganisaties mogen voorstellen doen voor de besteding van het geld.

Op initiatief van de ChristenUnie is aan het vervoercontract toegevoegd dat NS naar redelijkheid bijdraagt aan de kosten van fietsenstallingen bij stations. En NS heeft toegezegd mee te werken aan een convenant over fietsparkeren. Een andere afgedwongen aanpassing door het parlement is dat NS niet eenzijdig chipkaartpoortjes mag sluiten in stations. Als NS en gemeente er samen niet uitkomen treedt het Rijk op als bemiddelaar.

Reizigerswensen
Opvallend is de gewijzigde houding van het Rijk ten opzichte van NS. Het spoorbedrijf komt niet meer weg met een beroep op de verzelfstandigde positie, of op concurrentiegevoelige informatie. NS moet de ‘reizigers centraal stellen in denken en handelen, actief inspelen op reizigerswensen en intensief samenwerken met consumentenorganisaties’.

Voor een goede deur-tot-deur-reis met de vervoerder moet NS ook samenwerken met decentrale overheden en regionale vervoerders. ‘NS is vanwege haar publieke functie transparant en aanspreekbaar richting de concessieverlener, andere betrokken partijen in de spoorsector en de maatschappij’.

Monopoliepositie
ProRail krijgt ingepeperd dat het beheer van de infrastructuur ‘grotendeels wordt gefinancierd uit publieke middelen’. Deze middelen moeten ‘op een verantwoorde, effectieve en efficiënte wijze’ worden besteed. Aangezien ProRail een monopoliepositie heeft op het spoornet moet de beheerder ‘oog hebben voor de wensen van derden en op een adequate wijze omgaat met ideeën, adviezen, informatie en klachten van deze partijen’.

Hoe lang het duurt voor de gewenste mentaliteitsverandering is doorgedrongen tot alle geledingen van NS en ProRail is natuurlijk afwachten. De verwachtingen van het Rijk staan nu in ieder geval duidelijk in een contract. Geen directie die daar omheen kan.