CPB: Investeer in kleine verbeteringen

Het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving onderzochten in het vandaag verschenen rapport Kansrijk mobiliteitsbeleid de effecten van verschillende beleidsopties op het gebied van mobiliteit. Bekeken is of een maatregel bijdraagt aan de maatschappelijke welvaart, in termen van economische groei, bereikbaarheid, verkeersveiligheid en gevolgen voor het milieu.

Beter benutten
Uitbreiding van de spoorcapaciteit vergroot de mobiliteit en de bereikbaarheid slechts beperkt en tegen relatief hoge kosten. Daarom zijn de meeste spooruitbreidingen volgens het CPB maatschappelijk onrendabel. De trein is per reizigerskilometer weliswaar schoner dan de auto, maar uitbreiding van het spoornet pakt veelal negatief uit voor het milieu.

Spooruitbreidingen zijn duur en leiden er zelden toe dat automobilisten de auto laten staan. Het resultaat is vooral dat bestaande ov-gebruikers vaker en verder gaan reizen. Effectiever en goedkoper zijn kleinere projecten om het spoor beter te benutten. Ook kleinschalige investeringen voor bus, tram of metro zijn kosteneffectiever, stelt het CPB.

Minder haltes
Op ov-trajecten met een lage bezettingsgraad kan de frequentie van bus of tram buiten de spits wel wat lager. Daardoor dalen de kosten, terwijl de bereikbaarheid niet noemenswaardig afneemt. In de grote steden kan het ov efficiënter door een minder fijnmazig net te ontwerpen met minder haltes.

Investeringen in het ov komen het milieu niet altijd ten goede. Hoewel het ov per reizigerskilometer minder milieuschade veroorzaakt dan de auto, leiden ov-investeringen vooral tot nieuwe verplaatsingen en minder fietsgebruik, terwijl het autogebruik nauwelijks afneemt. Wel gunstig voor het milieu zijn volgens het CPB maatregelen die het ov in de grote stad verbeteren in combinatie met het ontmoedigen van autogebruik.

Vaker fietsen
Meer fietsen ten koste van autorijden en ov verhoogt de welvaart, volgens het rapport. Fietsen is goed voor het milieu, de gezondheid en de bereikbaarheid. Overheden zouden vooral moeten investeren in fietsvoorzieningen bij het station, want treinreizigers gebruiken de fiets in 40 procent van het voortransport en 15 procent van het natransport. Dat levert meer op dan investeringen in het spoor.

Doelgroepen
Investeringen voor groepen die zijn aangewezen op het ov – zoals ouderen en gehandicapten – zijn weinig zinvol, volgens het CPB. De meeste baten van het ov-aanbod komen terecht bij hogere inkomensgroepen. Dit geldt vooral voor de trein. Gehandicapten en ouderen blijken bovendien minder afhankelijk te zijn van het ov dan gedacht. Effectiever is om mensen een maandelijks tegoed op een vervoerkaart te geven, dat niet alleen voor het ov maar ook voor deeltaxi’s kan worden gebruikt.

Studentenkaart
De OV-studentenkaart behoeft aanpassing, vinden de onderzoekers van het CPB. Het weekabonnement zorgt voor onnodige drukte in de ochtendspits, en uitbreiding van de spitscapaciteit is kostbaar. In plaats van de huidige kaart, die 1200 euro per student per jaar kost, zou de overheid geld terug en korting kunnen geven op het openbaar vervoer.

Een van de maatregelen die het CPB heeft onderzocht is het verlagen van de daltarieven op het spoor. Die zou leiden tot welvaartswinst, omdat de prijzen in de daluren nu boven de maatschappelijke kosten liggen. Het exploitatietekort voor de overheid neemt dan wel toe.