Zwitserland biedt meer vervoerders ruimte op hoofdrailnet

Sinds eind 2020 zijn in Zwitserland meerdere vervoerders welkom op het hoofdrailnet. De inkomsten die zij hieruit ontvangen, worden opnieuw in het netwerk geïnvesteerd. Mogelijk kan Nederland hier lering uit trekken. 

Het treingebruik door de Zwitsers per hoofd van de bevolking is veel hoger dan in Nederland en dat maakt Intercityverbindingen tot een zeer lucratieve bezigheid. Het Zwitserse hoofdrailnet omvat alle Intercity- en Interregiotreinen. Daarnaast zijn er vele regionale, door de kantons afgegeven concessies, die door andere vervoerders (soms dochters van de spoorwegmaatschappij SBB) uitgevoerd worden. 

Tot december 2020 werd het hoofdrailnet geheel uitgevoerd door de nationale Zwitserse spoorvervoerder SBB, maar in december 2020 ging een nieuwe concessie van tien jaar in. Hierbij zijn ook andere vervoerders welkom op het netwerk, zij het dat SBB hierbij lijnen uitbesteedt. 

Niet zonder slag of stoot 

Aanvankelijk wilde de Zwitserse overheid opnieuw een concessie aan de SBB verlenen, maar dat leverde turbulentie op. Andere vervoerders claimden ook een deel van het hoofdrailnet, zoals de Bern Lötschberg Simplonbahn (BLS), die rond 1906 de Lötschbergspoorlijn opende in het kanton Bern.  

De Zwitserse Eidgenossenschaft (de Zwitserse confederatie – red.) wilde echter de eenheid op het landelijke hoofdnet bewaren en voelde niets voor opsplitsing, hoewel er wel begrip was voor de wensen van andere vervoerders. 

Uiteindelijk is een oplossing gekozen, die voor alle partijen aanvaardbaar was. De concessie is voor de komende tien jaar wél verleend aan de SBB, die de dienstregeling, tarieven en inrichten van knooppunten bepaalt. De regie over het gehele hoofdrailnet blijft dus in één hand, maar SBB besteedt de volgende lijnen uit aan andere vervoerders: 

• De oude lijn over de Gotthardpas van Zürich naar Locarno wordt uitgevoerd door SüdOstbahn (SOB). De SBB rijdt alle treinen door de nieuwe Gotthardtunnel. 
• Het traject Neuchâtel – Le Chaux de Fonds – Le Locle wordt door TransN uitgevoerd.  

Deze twee vervoerders zijn onderaannemers van de SBB, waarvoor zij een onderhandelde vergoeding ontvangen. De inkomsten gaan als onderdeel van het totale netwerk naar de SBB. De vervoerders konden om verschillende redenen een beter aanbod doen voor deze verbindingen dan SBB zelf en zo ontstond een duidelijke ‘win-winsituatie’ voor alle partijen.  

De Eidgenossenschaft behoudt de eenheid, SBB de regie en de vervoerders kunnen hun werkpakket op interessante wijze uitbreiden

De Eidgenossenschaft behoudt de eenheid, SBB de regie en de vervoerders kunnen hun werkpakket op interessante wijze uitbreiden.  Aan de concessie van de BLS werd de verbinding Bern – Olten toegevoegd, die tot dan toe ook onderdeel van het SBB-netwerk was. Hier is geen uitbestedingsconstructie met de SBB ontstaan. 

Uiteraard heeft Zwitserland als niet-lid van de EU alle vrijheid om zo’n deal te organiseren, maar wellicht kunnen we toch iets leren van het land met het hoogste ov gebruik per inwoner van Europa.