De concessie voor de Waddenveren is een bijzondere concessie voor alle betrokkenen. De huidige reders – Rederij Doeksen en Wagenborg Passagiersdiensten – varen al meer dan honderd jaar op de route van Harlingen naar Vlieland en Terschelling, en van Holwerd naar Ameland en van Lauwersoog naar Schiermonnikoog. Hoe gaat de aanbesteding in zijn werk? OV-Magazine zocht het uit.
Concessie Waddenveren: duurzaamheid en betrokkenheid in een uniek gebied
donderdag 2 januari 2025
“Het is voor het eerst dat deze concessies worden aanbesteed”, vertelt Geertje van Engen, vanuit AT Osborne als consultant betrokken bij de Waddenveren. “Doeksen vaart er al 100 jaar, Wagenborg zelfs al 120 jaar. Voor hen is de aanbesteding nieuw, net als voor andere marktpartijen én voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Rijkswaterstaat en andere partijen. We kennen de markt dan ook nog niet net zo goed als bij ‘traditionele’ aanbestedingen en zijn eerst begonnen met een analyse van potentiële partijen, om een beter beeld van de markt te krijgen.”
“Het is ook wel spannend om te zien hoeveel interesse er zal zijn”, vult Edward Rosbergen aan. Rosbergen is vanuit MuConsult als aanbestedingsdeskundige betrokken bij de Waddenveren. “Bij de meeste aanbestedingen van ov-concessies weet je meestal wel ongeveer hoeveel marktpartijen zullen reageren, deze keer is dat afwachten. Dat maakt het extra uitdagend én extra leuk om aan dit project te mogen werken.”
Bij de concessie zijn de vier eilandgemeenten, de gemeenten aan wal en de provincies betrokken. Annemieke Hendrickx, werkzaam bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en binnen de directie Openbaar Vervoer verantwoordelijk voor nieuwe concessies en projectleider van de nieuwe concessie Friese Waddenveren, vertelt. “Ook consumentenorganisaties en natuurorganisaties, zoals de Coalitie Wadden Natuurlijk en de Beheerautoriteit Waddengebied, spelen een rol. Daarnaast zijn verschillende directies binnen het ministerie, Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf betrokken.”
Duurzaamheid
Verduurzaming is een belangrijke opgave bij de nieuwe aanbesteding. De verduurzamingsopgave is groot, elektrificatie een mogelijke en voor de hand liggende optie om de veerdiensten milieuvriendelijker te maken. Maar: voor elektrificatie zijn netaansluitingen en laadinfrastructuur nodig, een onderwerp waar nog beslissingen over genomen moeten worden.
De veren zelf zijn niet het enige punt van aandacht. Hendrickx: “Neem de vaargeul tussen Holwerd en Ameland. Daar wordt bijna dagelijks gebaggerd. Binnen het ministerie wordt onderzoek gedaan naar meer langetermijngerichte oplossingen, zoals kleinere schepen. Het is belangrijk dat de concessie goed aansluit op mogelijke oplossingen.”
Het gebied is UNESCO-werelderfgoed en ligt in een Natura2000-gebied. Van Engen: “Reders moeten zich dus sowieso al houden aan bestaande afspraken en plannen, en het verduurzamen van de veerdiensten zal waarschijnlijk onderdeel zijn van de eisen.”
Duidelijk en helder
Omdat de concessie voor iedereen onbekend terrein is, is er nóg meer dan gebruikelijk aandacht voor heldere communicatie. “We willen duidelijk maken wat de eisen inhouden, ook voor nieuwe marktpartijen”, aldus Rosbergen. “Het is belangrijk dat het aanbod goed past binnen de specifieke kaders die voor de Waddenzee gelden en dat er geen verwarring ontstaat. Daarom werken we nauw samen met AT Osborne, vanwege hun specifieke kennis van dit gebied. Je wil niet dat er straks een handtekening onder een concessie staat, en dat de dag erna blijkt dat partijen elkaar verkeerd begrepen hebben.”
Levensader van de eilandbewoners
De concessie is ook op een ander essentieel vlak anders dan andere ov-concessies. De eilandbewoners zijn afhankelijk van de veerdiensten, die vormen een levensader van en naar de wal. “Bewoners zijn sterk afhankelijk van de verbindingen, dus moeten continuïteit en kwaliteit gegarandeerd zijn”, stelt Van Engen. “Mede daarom is inspraak en betrokkenheid belangrijk. Die betrokkenheid is dan ook groot onder de eilandbewoners, op informatiebijeenkomsten is de opkomst hoog én krijgen we veel reacties.”
Participatie is sowieso een cruciaal onderdeel van het proces. Van Engen: “Het participatieplan omvat adviessessies en een consultatie van het programma van eisen. We organiseren informatiebijeenkomsten om mensen goed te informeren voordat ze met de stukken aan de slag gaan.”
Tijdsplan
De huidige concessies lopen in april 2029 af. “Dat zou dan ook de logische ingangsdatum van de nieuwe concessie zijn”, vertelt Rosbergen, “maar in de consultatie werd voorgesteld om dit te vervroegen naar bijvoorbeeld januari 2029, omdat in april het seizoen van de ‘lange weekenden’ losbarst. Door eerder te starten kan een eventuele nieuwe partij in een rustiger seizoen beginnen.”
De aanbestedingsprocedure start in de tweede helft van 2025, de gunning is gepland voor eind 2026.