Goed OV valt en staat met ook met de juiste bestuurlijke lagen

Een voetnoot in de moderne geschiedenis van het OV toen eind jaren tachtig Thatcher en Reagan nog de wereldpolitiek mede bepaalde moest alles via het neoliberale denken het overheidsapparaat anders ingericht worden. Misschien logisch omdat geld opslurpende versufte nutsbedrijven niet meer wenselijk was en dus meer zelfvoorzienend moesten worden met marktwerking als basis. Concurrentie zal partijen onderscheiden, de prijs verlagen en de kwaliteit zou omhoog gaan met een lagere prijs. 

Provincies en vervoersregio's moeten via concessies voor een bepaalde tijd de beste vervoerder kiezen om zo een hoge kwaliteit OV te bieden. 

Als we de getallen van het CROW zien wordt het huidige OV met een dikke voldoende beoordeeld. Je zou denken dat de stap naar marktwerking een goede zet is geweest. Echter het percentage inwoners en bezoekers die in Nederland het OV gebruiken is niet hoog. Dat zelfs beleidsmakers en OV medewerkers in grote aantallen de auto gebruiken doet geen belletje rinkelen dat het OV eigenlijk helemaal niet voldoet aan de eisen van de moderne mobilist.              

Als we dan naar marktpartijen kijken zoals supermarkten, dan kunnen we als consument kiezen tussen de verschillende aanbieders mits ze in de regio zitten. Elke supermarkt heeft echter zijn eigen distributiecentra, toeleveranciers en logistiek om de producten  van de fabriek uiteindelijk naar de consument te krijgen.  Omdat er voldoende consumenten zijn en de supermarkt alle financiën en verantwoordelijkheid met zich draagt, kan er een parallelle aanbod bestaan. Het OV is door de manier van reizen echter een aaneengesloten vorm van keuzes die niet naast elkaar liggen, maar achter elkaar.  OV is daarmee serieel en niet zoals bij marktwerking parallel.

Ons reisgedrag is in de loop van de eeuwen veranderd. Was de wereld vroeger nog groot en ons reisgedrag binnen de stad of streek is de wereld nu zeer klein en verplaatsen mensen zich over bestuurlijke grenzen heen. Wil het OV voor meer mensen interessant worden, dan zal naast verbeteren van infra, ruimtelijke ordening vanuit OV, fiets en wandelen, en de juiste OV middelen/voertuigen ook de bestuurlijke inrichting en de bijbehorende wetten veranderd moeten worden. Ik gebruik daarom altijd de metafoor van de klok met tandwielen en kettingen. Als elke provincie, vervoerregio en spoorwegen een tandwiel is dan is in de huidige situatie het OV zo ingericht dat elk tandwiel zijn eigen kant opdraait. Er is geen samenhang en dat tandwielen enigszins in elkaar schuiven is meer toeval dan logisch ook al heeft de wet personenvervoer 2000 dat wel anders bepaald. Niet elk concessiegebied heeft daarbij dezelfde middelen in de hoeveelheid reizigers en daarmee geld. Hierdoor ontstaat  er een ongelijkheid. Als het concessiegebied A en B op orde is en in concessiegebied C niet, dan heeft concessiegebied C een negatieve invloed op alle concessiegebieden. Als ik de metafoor van de klok weer gebruik. Met het onsamenhangende gebruik van tandwielen en kettingen kun je nooit de juiste tijd aangeven.  Wil het OV of publiek vervoer goed functioneren dan zullen alle tandwielen  op de juiste manier geplaatst moeten worden om de juiste tijd aan te geven. Elk detail moet kloppen. De concessiegebieden kunnen vanuit dat perspectief dus helemaal geen eigen beleid voeren. Ze kunnen hoogstens adviseren.

Omdat alles in elkaar loopt, heb je een seriële beweging achter elkaar. Een tandwiel naast een ander tandwiel wat marktwerking beoogt heeft dan ook geen zin.

Stichting Freedom of Mobility stelt dan ook een vijfde bestuurslaag voor naast rijk, provincies, gemeenten en waterschappen. OV moet onder een eigen transparante overheidsinstantie vallen die zorgt dat het landelijk, regionaal en stedelijk openbaar vervoer of publiek vervoer een eenheid gaat vormen in het domein van ruimtelijke ordening en mobiliteit en die met de juiste kennis het OV landelijk kan aansturen met een adviserende rol van de provincies.

Moeten de provincies en regio's er huiverig voor zijn dat ze geen verantwoordelijkheid hebben over het OV mechaniek. Een goed ontworpen OV systeem met de juiste middelen (Dus geen BRT op ICniveau) biedt kansen voor de provincies en steden. Immers OV is een gereedschap waarmee de provincies en steden beter energie kunnen steken om zich te kunnen specialiseren en daarmee onderscheiden van de andere. En dat is hard nodig in de huidige dynamische wereld. Nederland is te klein als land, maar goed als een unieke metropool met blauwe luchten en groene vergezichten.