Klopt het idealistische beeld van treinreizen nog wel?

dinsdag 29 oktober 2024

In veel beleidsstukken wordt de trein als een volwaardig alternatief gezien van de auto. Ook ikzelf liet de auto steeds vaker staan en nam de trein. We verwachten als samenleving steeds vaker dat de rol van de trein de komende jaren verder zal groeien vanwege de veelvuldig benoemde ambities op het vlak van de mobiliteitstransitie, verduurzaming en verstedelijking. Het is een “betaalbaar” alternatief met veel voordelen. Je hoeft tijdens het reizen met de trein immers niet op de weg te letten, je kan rustig een kopje koffie drinken, gezellig met je medereizigers kletsen, van het uitzicht genieten (mooi Hollands landschap) en het is een rijdend kantoor waarbij reistijd als werktijd kan fungeren. Lange tijd was dit ook grotendeels het geval, de trein won immers tot aan Corona jaarlijks aan populariteit en frequenties werden jaar na jaar verhoogd, er werd ingezet op het verbeteren van de beleving met een toenemende reizigerstevredenheid als gevolg.

Sinds de Corona pandemie is er echter kentering merkbaar. Hiervoor is helaas niet één eenduidige oorzaak aan te wijzen, de negatieve trends spelen op meerdere lagen en versterken elkaar daardoor.

Allereerst het gevoel van veiligheid en betrouwbaarheid neemt rap af, afgelopen jaar zag NS een toename van geweldsincidenten met alleen al 8% ten opzichte van het jaar ervoor [1]. Met de grootschalige werkzaamheden, personeelstekorten en tekort aan passend materieel neemt de betrouwbaarheid af en is er weinig zicht op verbetering op de korte termijn. Ook het recente door I&W uitgevoerde onderzoek toont aan dat de Nederlander (dus niet alleen de OV-gebruikers) het OV onbetrouwbaar, duur en onveilig vinden.

Op het vlak van snelheid mogen we onze borst natmaken aldus NS en ProRail, er staat ons een najaar met veel vertragingen en verstoringen te wachten, mede als gevolg van vele geplande werkzaamheden. Tegelijkertijd spelen personeelstekorten in het regionaal OV nog steeds parten waardoor de deur tot deur reis er niet sneller op wordt.

Tegelijkertijd neemt de betaalbaarheid af. De recente aankondigingen van de forse prijsstijgingen in het OV dragen hier niet aan bij. Ook de relatieve betaalbaarheid ten opzichte van de auto neemt verder af als het nieuwe kabinet er daadwerkelijk voor kiest om de accijnsverlaging voor de auto te verlengen terwijl. NS heeft al aangekondigd dat als ze daadwerkelijk moeten gaan bezuinigen dat ten koste zal gaan van een aantal gemaks aspecten (vb. oplaadpunten) of dat zelfs de midlife revisies worden uitgesteld. Nu zijn prijsstijgingen an sich zijn niet zo erg, mits er voor de reiziger maar duidelijk is waar hij of zij voor betaald en welke verbetering daar tegenover staat.

Op het vlak van comfort en sfeer is het steeds lastiger om de eerder genoemde voordelen goed te ervaren vanwege alle voorgaande punten. Materieel wordt steeds slechter schoongemaakt en matcht de materieelinzet steeds vaker niet met de verwachtingen van de reizigers. Zo wordt er op meerdere trajecten standaard sprinters ingezet als intercity vanwege het tekort aan passend materieel. Uiteraard fijn dat er wel wordt gereden, tegelijkertijd verdampen de voordelen van werken in de trein bij het ontbreken van zoiets simpels als een tafeltje.

Door al deze ontwikkelingen wordt de trein een steeds minder vanzelfsprekend alternatief voor de auto. Terwijl we vanuit beleid juist de ontwikkeling de andere kant op willen nodig hebben om de ambities op het vlak van duurzaamheid, mobiliteitstransitie en verstedelijking te kunnen bereiken.

We moeten als sector zorgen dat we deze ontwikkeling weer kunnen omdraaien (met de vele goede initiatieven die er zijn) en te zorgen dat we het idealistische beeld van de trein weer werkelijkheid laten worden om onze opgaven en doelstellingen zo goed mogelijk te kunnen verwezenlijken. Dat vraagt inspanningen op diverse domeinen, en het uitlichten en benutten van de goede voorbeelden. In de volgende blogs uit deze serie gaan we daar verder op in.