Vernieuwing komt van buiten

Actuele data voor betere reisadviezen zijn niet vrijwillig vrijgegeven door de ov-sector, maar afgedwongen door individuen. De discussie begon vijf jaar terug toen student informatica Dennis Stevense de app Trein op de markt bracht. Deze app plukt data uit de mobiele site mobile.ns.nl, maar presenteert die gegevens overzichtelijker. NS dreigde aanvankelijk met juridische stappen, omdat het bedrijf ‘geen toestemming’ had gegeven en zelf een app aan het ontwikkelen was. Trein werd de best verkochte app voor de iPhone in Nederland.

De afgelopen jaren heeft voorvechter van open data Stefan de Konink het stokje overgenomen. In z’n eentje dwong hij ov-autoriteiten en vervoerders actuele data vrij te geven, zodat app-bouwers die konden gebruiken voor betere reisinformatie. Voor die inspanningen ontving De Konink de Blije Reizigers Prijs 2013 van kennisplatform Railforum. “Mijn indruk is dat de meeste mensen die bij vervoerders werken daar minimaal 20 jaar zitten. Die leiden een operationeel proces in plaats van een innovatieve onderneming”, zegt De Konink over vernieuwing in het ov. “Arriva, Connexxion en NS zouden een paar entrepreneurs moeten hebben die de vrijheid krijgen om dingen uit te proberen.”

Mobility Mixx is al in 2002 bedacht door vervoerder Connexxion (vandaar de dubbele x in Mixx). Deze mobiliteitskaart voor de zakelijke markt was zijn tijd ver vooruit. Maar de bus sloeg niet aan bij de zakelijke markt. Daarom werd Mobility Mixx verkocht aan autoleasebedrijf LeasePlan. Oud-directeur Paul Dam heeft alles gedaan om zijn mobiliteitskaart aan de man te brengen. Hij had de kaart graag aan de zakelijke OV-chipkaart gekoppeld, maar NS gaf de eigen NS-Business Card prioriteit. Inmiddels kunnen reizigers ook met Mobility Mixx in- en uitchecken en is NS verslagen door LeasePlan. Het Rijk kiest voor zijn werknemers vanaf 1 januari 2014 voor Mobility Mixx in plaats van de NS-Business Card. Mobility Mixx scoort hoger op dienstverlening, flexibiliteit, gemak en kostenbeheersing.

Luizen in de pels

“Mobility Mixx, Radiuz en XXImo werden gezien als kleine, lastige luizen in de pels, maar hebben zich ontwikkeld tot partijen waarmee ov-bedrijven willen samenwerken”, zegt Patrick Bunnik. Hij is CEO van XXImo (‘mobiliteit in de 21e eeuw’): een creditcard, OV-chipkaart, pinpas en tankpas ineen. “De ene vervoerder staat er voor open en wil praten, voor de andere is dat nog een brug te ver. Maar het zijn alleen een-op-een-relaties. Elke vervoerder verdedigt zijn eigen belang. Welk deel van de koek is voor mij? In plaats van: hoe maken we de koek zo groot mogelijk? Als een landelijk opererende accountancyfirma nu één afspraak met het hele openbaar vervoer wil maken, kan dat niet. Terwijl het hem niets uitmaakt of zijn medewerkers in een bus van Arriva of een bus van Veolia zitten. Ik zou graag met de hele ov-sector afspraken maken over méér ov-kilometers. Bijvoorbeeld met een centrale productregisseur. Eén aanspreekpunt. De mobiliteitsmarkt wordt flexibeler en heeft het ov nodig, maar dat ov opereert nu te versnipperd.”

“Iedere vervoerder is lekker bezig met zijn eigen abonnementen, maar mist het overzicht, waardoor de reiziger de dupe is”, zegt Ron van Rooij. Hij is medeoprichter van de IT-bedrijven Gleefy (ticketshops voor websites) en WebsiteGroep (samenwerkende programmeurs) en een van de twee mensen achter de particuliere websites www.ovchipkaartabonnement.nl en www.ov-chipkaart-kopen.nl. Begin december introduceert hij samen met het bedrijf Chip Bizz een derde loot aan de stam, www.ovshop.nl. Van Rooij: “Dat wordt een totaalshop. OV-chipkaarten en ov-abonnementen kopen, saldo’s opladen, spoorboekjes van Treinreiziger.nl bestellen plus accessoires als beschermhoesjes en keycords. Het geeft aan dat partijen die in een markt springen die vervoerbedrijven laten liggen, bestaansrecht hebben. Bij de vervoerders zitten slimme koppen, maar het ontbreekt hen aan gezamenlijk initiatief. Als zij nog over de verdeling van kosten en opbrengsten praten, hebben wij zo’n site al lang in de lucht. Waarom geen proeflab waar initiatieven de ruimte krijgen zonder uitvoerig overleg en vertragende besluitvorming?”

Touch & Travel

Auke Huisman van Humanis Consulting Group voert de lobby aan voor OV-chip 2.0. Dat houdt in reizen op rekening (achteraf betalen) én betalen via je smartphone. De afgelopen tijd werkte hij voor NS aan de zakelijke OV-chipkaart en heeft hij Arriva geholpen met de proef Touch & Travel. In zijn blog http://futureproof.humanis.nl schetst hij meer achtergronden over de OV-chipkaart dan het OV-chipkaartconsortium Trans Link Systems (van GVB, HTM, NS en RET) in tien jaar heeft gedaan.

Touch & Travel is vijf jaar geleden begonnen als proef van Deutsche Bahn in Berlijn en Potsdam. Reizigers checken in door een app in te schakelen en hun mobiele telefoon bij een Touchpoint (bord) te houden. Uitchecken gaat op dezelfde manier. Tijdens de reis zendt de mobiele telefoon automatisch elke 5 minuten de geografische positie naar een centrale computer. Die bepaalt met welke vervoerder is gereisd en berekent de goedkoopst mogelijke ritprijs. De incasso verloopt via de maandelijkse telefoonrekening van de provider.

Sinds eind oktober experimenteert DB-dochter Arriva met Touch & Travel op de zes regionale spoorlijnen in Noord-Nederland. “OV-chipkaart en Touch & Travel bijten elkaar niet”, zegt Huisman. “Ze kunnen naast elkaar bestaan en vullen elkaar aan. Er ontstaat nu competitie op innovatie. De OV-chipkaart heeft zijn tijd gehad. De toekomst is aan mobiel betalen.”

Er zit één addertje onder het gras. Voor Touch & Travel moet je een abonnement hebben bij een van de Duitse providers E-Plus, O2, Telefónica Germany, Telekom Deutschland of Vodafone D2. Dat Nederlandse telecomproviders volgen is volgens Huisman een kwestie van tijd. “Als Arriva naar KPN stapt, zie ik niet in waarom KPN niet zou meedoen.”

Voordelen Touch & Travel

• makkelijker voor reizigers: achteraf betalen via je telecomprovider, best price, geen OV-chipkaart meer in je portemonnee, niet meer in- en uitchecken per vervoerder
• nieuwste communicatie: 4G, location based service, near field communication (nfc), wifi
• robuust: werkt al twee jaar in Duitsland, ontworpen voor heel Europa
• spaarprogramma om automatisch ‘bahn.bonus punten’ te verzamelen voor cadeaus of reizen
• verenigbaar met infrastructuur OV-chipkaart: controleapparatuur, nfc-lezers en verrekeningscentrale
• voordeliger voor vervoerders: relatief domme Touchpoints en slimme mobieltjes in plaats van slimme poortjes en domme OV-chipkaarten.