Krachtige stationsconcepten voor betere reizigerservaringen

Als onderdeel van hun studie stortten de Delftse studenten zich tien weken lang op de toekomst van treinstations als spil in een web van reizigers en hun vele vervoersopties. Van wandelen tot fietsen en van het openbaar vervoer (zoals de trein, metro, tram, bus) tot het delen van elektrische voertuigen (fiets, auto, shuttle). Met visioenen voor een duurzame toekomst van attractieve halteplaatsen, met volop reizigersgemak en voorzieningen, trachtten de studenten de jury te verleiden om hun ontwerp te kiezen.

De vijf pitches, met soms ook Nederlandse stations als lijdend voorwerp, werden beoordeeld door een vakjury bestaande uit Miguel Loos (Spoorbouwmeester), Erwin Olzheim (Gemeente 
’s-Hertogenbosch), Jelger Vos (ProRail) en Susan de Vos (NS Stations). 

Modulaire bruggen

 De presentaties werden gestart door Giada Zhou, die bestaande Rotterdamse architectuur gebruikte als uitgangspunt voor het creëren van nieuwe routes voor met name wandelaars en fietsers. Haar ontwerp van logische, aantrekkelijke paden en loopbruggen op en rond een station, moet de beleving en snelle transfer voor reizigers verbeteren en daarmee het reisgedrag een impuls geven. 

Het opvallendste gedeelte van dit concept wordt gevormd door loopbruggen met een standaard gebogen vorm, die als een pakket van modules makkelijk schaalbaar zijn (en dat laatste was een van de criteria voor de jury). Met materialen als rubber, CLT en staal zijn de brugelementen geheel demontabel, wat duurzame voordelen met zich meebrengt. Héél innovatief, een ander criterium van de prijsvraag, kon het ontwerp niet worden genoemd. Misschien daarom probeerde Zhou met een knipoog de harten van de jury te stelen met, naast een blauwe variant, ook een oranje versie. 

Dak boven Blaak 

Innovatief was wel het ontwerp in de volgende pitch, qua aanpak, uitwerking en oplossing. In de korte tijd die de studenten voor de prijsvraag kregen, maakte Frederick Auer een grondige analyse van de reiziger en diens gedrag. Zijn doel: het creëren van een zo soepel en prettig mogelijke reis op basis van het gedrag en de wensen van de reiziger. De analyse leverde relevante ontwikkelingen op, van snelle urbanisatie en een groeiende vraag naar (openbaar) vervoer, tot een beperkte publieke service en groei van filevorming rond mobiliteitshubs. 

Zoekend naar oplossingen met een menselijke maat, die voldoen aan reizigerswensen en resulteren in een meervoudig gebruik van mobiliteiten, ging Auer aan de slag met digital twins. En dat als basis voor de antwoorden die architectuur biedt voor de verschillende vraagstukken. Zijn onderzoek kwam uit bij façades die kunnen reageren op de impact van zon of licht en bij perrons die zich kunnen aanpassen aan diverse gebeurtenissen, zoals reizigerspieken. 

Dat alles samengevoegd bracht Auer ertoe een dynamisch dak te ontwerpen, als een grote multifunctionele ronde schijf boven Station Blaak. Niet alleen door zijn krachtige vormgeving, maar ook door het vermogen zich aan diverse omstandigheden aan te passen en met tal van functies (laadinfrastructuur, koeling), draagt dit ontwerp direct bij aan de reizigerservaring. Het uit diverse kinetische modules bestaande dak kan zich, op basis van sensors, algoritmen en AI, automatisch aanpassen en verbeteren. Zo wordt reizigers onder alle omstandigheden zoveel mogelijk comfort en een snelle transfer geboden. 

Raketten 

Wie thuis is in de wereld van science fiction zal veel herkend hebben van wat Justin Tjon Kie Sim presenteerde. Hij had zich uitgeleefd in een nieuw station - Nexus Spaceport - voor ruimtereizen, waar je anno 2070 met de Hyperloop naartoe gaat. Als deze laatste mobiliteit de grote steden in diverse landen met elkaar verbindt, zijn er vervolgens nog maar enkele lanceerinstallaties nodig om met raketten de rest van de wereld te bereizen: New York - Londen in een half uur! Tjon Kie Sim toonde mooie ontwerpen voor het nieuwe transferstation, waar je overigens niet heel veel fantasie voor nodig hebt. Zijn concepten blonken vooral uit door de fraaie, strakke visualisaties, met daarnaast ook een heuse maquette. In een wereld die barst van de AI en BIM toch een mooi staaltje van ‘ouderwets’ vakmanschap. 

Autonomie 

Ook Jack Pilkington toonde die kwaliteiten met een schaalmodel van een garagetoren vol autonome deelvoertuigen. Dat laatste onderwerp vormde het hart van zijn project, bestaande uit diverse hubs voor autonoom bestuurde auto’s in en om een stad. Pilkington had zichtbaar veel denkwerk in deze studie gestopt, zocht naar diepere lagen van het menselijk gedrag en van de effecten van autonomie, en projecteerde die op tastbare oplossingen als deze mobiliteitshubs. 

Nieuw is het niet om autonome voertuigen te koppelen aan de vele mogelijkheden van vervoer die op treinstations worden gebundeld. Maar waar er daar juist gebrek aan ruimte voor auto’s is, toonde Pilkington met zijn torenhoge garage een mogelijke oplossing. Het ruimtegebrek wordt verder aangepakt met slimme apps die zorgen voor regulatie van het aanbod voor reizigers en de verdeling van de voertuigen over verschillende depots. Waar deelauto’s nu nog het werkterrein zijn van commerciële partijen, sprak Pilkington de voorkeur uit voor een publieke exploitatie van zijn plan. 

De reiziger centraal 

De vijfde en laatste pitch op het Amsterdamse kantoor van Arup betrof een groep studenten, vertegenwoordigd door student-assistent Laura Simonsen, die bezig zijn met het onderzoeksproject Walk-In (Faculteit architectuur/gebouwde omgeving TU Delft, gefinancierd door NWO). Op basis van bergen aan data bestudeerden zij alle stations langs de Oude Lijn, Leiden - Dordrecht. Er werden eerst twaalf indicatoren geïdentificeerd om daarmee per station te bepalen hoe goed de reizigers daar worden verzorgd en hoe dat verder kan worden verbeterd. Dit aspect was het derde criterium waarop de inzendingen werden beoordeeld. Opvallend was de uitvoering van deze exercitie, met het gebruik van speelkaarten - op basis van het dozijn aan indicatoren - in een serious game. 

De uitkomsten leverden heldere datavisualisaties op en ook werden de resultaten omgezet in concepten als de transformatie van Station Lombardije tot health center met zwembad en sauna. Andere stations ondergingen ook diverse upgrades, zoals verduurzaming of vergroening, en dat laatste met name na het meewegen van de factor planet, waar eerder alleen was gekeken naar people, position en place. Al met al leverde dit onderzoek een heldere agenda op, die commerciële partijen en gemeenten een fundament biedt voor verbeteringen van de stations en vooral de reizigerservaringen. 

Krachtige creatie 

Het wekte uiteindelijk geen verbazing dat Frederick Auer er met de aanmoedigingscheque (€ 500) vandoor ging. Zijn veelzijdige ontwerp voldeed niet alleen in hoge mate aan alle gestelde criteria, maar blonk vooral uit door de integratie van techniek, die de reizigerservaring vergroot, in een esthetisch fraaie, functionele en krachtige creatie.