Reisgedrag blijft lastig voorspelbaar

Al sinds het begin der ov-tijden is het voorspellen van reizigersstromen essentieel voor het aanbieden van goede en efficiënte diensten. TU Delft-studente Lara Witte onderzocht, samen met NS, of de huidige voorspellingen en modellen nog wel voldoen. Vooral bij niet-standaardsituaties is er nog werk aan de winkel. 

Lara Witte onderzocht de reisvoorkeuren van reizigers, met behulp van verschillende databronnen en de NS Reisplanner. Die laatste wordt veel gebruikt én opgevolgd, als interface tussen de planning en gedrag, vond Witte. “Meer dan de helft van de respondenten gebruikt de planner altijd en bijna een kwart voor meer dan de helft van hun ritten. Ruim 90 procent geeft aan dat ze adviezen altijd of meestal opvolgen.” 

Heleen van Beek, consultant Reisbeeld bij NS, was blij te leren dat de compliance rate van de Reisplanner hoog is, maar wilde ook graag weten in hoeverre de huidige voorspellingen aansluiten bij dat gedrag. Daarvoor deed Witte een keuze-experiment onder reizigers, waarbij ze specifiek keek naar de keuze tussen een Intercity of een Sprinter en tussen een directe reis of één met overstap. 

Witte: “De meest opvallende factor van invloed op het keuzegedrag, is het keuzemoment. Vanuit huis kiezen de meeste passagiers de kortste en meest comfortabele route. Als passagiers op het station pas hun keuze maken, nemen ze de eerstvolgende reisoptie. Op het traject Den Haag-Leiden geeft bijvoorbeeld 88 procent de voorkeur aan de Intercity als ze vanaf huis plannen. Maar als ze op het station zijn en de Sprinter eerder vertrekt, is dat nog maar 38 procent.” 

”In een gemiddelde situatie komen deze resultaten goed overeen met de huidige prognoses,” weet Van Beek. ”In specifieke situaties waarbij reizigers vaak ad hoc keuzes moeten maken, zoals bijvoorbeeld na een evenement of bij verstoringen, kunnen we met deze nieuwe informatie beter bijsturen en aansluiten op de behoefte.” 

Ook leeftijd komt als duidelijke factor naar voren. Jongere passagiers kiezen vaker voor de snelste reisoptie, al zit daar bijvoorbeeld een overstap in. Op het traject Zwolle – ’s-Hertogenbosch is de reisoptie met een overstap 15 minuten sneller: van de jongeren kiest 60 procent voor deze reisoptie, tegenover 36 procent van de oudere reizigers. “Deze leeftijdsnuance zit vaak niet in verkeersmodellen, maar heeft op specifieke lijnen een substantieel effect”, aldus Witte. “Door de combinatie van slimmere software en data, kunnen hier nog flinke verbeteringen worden gemaakt.” 

Naast het beter voorspellen van reisgedrag ziet Witte nog een andere toepassing naar aanleiding van haar onderzoek. “Door de hoge betrouwbaarheid en het gebruik van de planner, liggen hier nog mogelijkheden om reizigersgedrag te sturen. Bijvoorbeeld om drukte te spreiden bij evenementen, maar zeker ook in het licht van de huidige coronapandemie. Voorspellen van reisgedrag blijft lastig, maar met deze inzichten komen we aardig dichtbij,” lacht Witte. 

Publicatie: Lara Witte, Analysis of travel planner use, route choice behaviour and passenger predicitions on the Dutch railway, TU Delft, juli 2021. 

Downloaden via repository.tudelft.nl 

Dit artikel is eerder gepubliceerd in OV-Magazine 3/2021. Wilt u OV-Magazine voortaan op papier of digitaal ontvangen? Neem dan een abonnement.