Noord/Zuidlijn viert vijfjarig jubileum

De Amsterdamse metrolijn 52, die Amsterdam Noord en Zuid rechtstreeks verbindt, bestond afgelopen zaterdag vijf jaar. Duco Vaillant, concessiebeheerder bij de Vervoerregio Amsterdam, neemt ons mee in vijf fun facts die laten zien hoe bijzonder deze metrolijn is.

1.    In 2022 reden per dag gemiddeld 94.656 reizigers met de metrolijn. De drukste maand was oktober 2019: toen namen 3.305.900 reizigers de metro.

2.    69 procent van de route bevindt zich ondergronds. Daarmee is de Noord/Zuidlijn de enige lijn in Nederland waarvan meer dan de helft ondergronds ligt.

Vaillant: "Toen er nagedacht werd over de aanleg van een Noord/Zuidlijn in Amsterdam, lag de pijn van de Oostlijn in de jaren '70 nog vers in het geheugen. Voor het bouwen van de eerste metrolijn (lijn 53 en 54) en het verbreden van de Weesperstraat om een brede autoweg door Amsterdam te laten lopen, werden veel panden in Amsterdam gesloopt. Vooral in de Nieuwmarktbuurt ging dit gepaard met hevige protesten. De metro werd uiteindelijk nog wel afgebouwd, maar de verdere aanleg van brede autowegen ging niet door. Om herhaling te voorkomen, werden voor de Noord/Zuidzijn bouwtechnieken gekozen die zo min mogelijk impact hadden op het uiterlijk van de stad. Daarom loopt een groot deel van de route ondergronds.” 

Of er geen enkel pand is gesloopt voor de lijn? “Dat was helaas niet mogelijk. Uiteindelijk is er in de Pijp een aantal panden gesloopt om twee entrees naar het station te bouwen. Maar er is hard gepuzzeld om dat zo veel mogelijk te beperken.”

3. In station Vijzelgracht bevinden zich de zes langste roltrappen van de Benelux. Ze zijn maar liefst 47 meter lang.

“Tijdens de bouw van de Noord/Zuidlijn, gaf ik ondergrondse rondleidingen. Dan kwamen bezoekers wel eens naar me toe met de vraag of ze meekonden als ze last hadden van claustrofobie. Dat was nooit een probleem, de ondergrondse stations zijn ruim opgezet. Maar mensen met hoogtevrees stonden af en toe met knikkende knieën op de roltrap bij station Vijzelgracht. Het maakt de roltrappen tot een ervaring en veel toeristen en reizigers maken foto’s van de roltrappen. Dat is leuk om te zien.”

“Het Ramses Shaffy-kunstwerk boven de roltrappen wordt ook veel bewonderd. Shaffy heeft in de buurt bij de Vijzelgracht gewoond. Dus wilden een aantal enthousiaste bewoners het station naar de zanger vernoemen. Maar stations en haltes in het openbaar vervoer worden altijd vernoemd naar de straat, buurt of stad waar ze staan. Als oplossing is er een wedstrijd geweest voor een kunstwerk voor Ramses Shaffy. Die heeft Marjan Laaper gewonnen met haar werk ‘Ramses Shaffy, Levenslijnen’. Het zijn als het ware verschillende metrolijnen die samen een portret van Shaffy vormen. Ieder lijn staat voor een belangrijk persoon in Shaffy’s leven en ieder station op de lijn voor een moment of plek waar ze elkaar tegen zijn gekomen. Een terechte winnaar.”

“Het kostte Marjan alleen wel langer dan ze had gedacht om het kunstwerk te programmeren. Ze heeft maandenlang elke dag op de langste roltrappen van de Benelux doorgebracht om dit mogelijk te maken."

3.    Archeologen hebben 697.235 vondsten gedaan bij de Noord/Zuidlijn. 66,7 procent van de vondsten zijn bij het Damrak opgegraven, 33 procent bij het Rokin en 0,3 procent op andere locaties.

“Er moest een hoop grond afgegraven worden voor de bouw van de Noord/Zuidlijn. In Nederland moet je dan verplicht een bodemonderzoek laten doen. Maar alle partijen vonden het ook belangrijk om opgegraven vondsten te bewaren. Er kwam heel veel uit de grond naar boven. Een klein gedeelte, zo’n tienduizend voorwerpen, worden tentoongesteld in vitrines bij de Noord/Zuidlijn. De andere voorwerpen liggen in het depot opgeslagen bij station Rokin. Onder de grond is het namelijk koeler en daar liggen ze veilig. De voorwerpen zijn eigendom van de gemeente Amsterdam.”

“Af en te komen er onderzoekers en conservatoren langs om onderzoek te doen naar de voorwerpen. Van alle vondsten is het boek ‘Spul’ gemaakt in 2019. Dit boek is uitgeroepen tot mooiste boek ter wereld door de Stiftung Buchkunst in Leipzig. Er zijn ook opgravingen gedaan die nieuwe inzichten gaven. Het wapen van Amsterdam met de Andreaskruizen bleek zeventig jaar ouder te zijn dan gedacht, doordat er een lakenloodjestang is gevonden uit 1350. Dat was een van de bijzondere vondsten.”

5. Voor de bouw van de Noord/Zuidlijn is voor het eerst ter wereld een tunnel onder een gebouw afgezonken. Dit werd gedaan onder het drukste monument van Nederland, namelijk Amsterdam Centraal. Ook dit stuk tunnel heeft een naam meegekregen: Priscilla.

“Afzinken betekent dat je een tunnel in het water laat zinken. Bij de bouw van de Noord/Zuidlijn heeft station Amsterdam Centraal een nieuwe fundering gekregen. Het station staat nu eigenlijk op een soort ondergrondse tafelconstructie. De ruimte onder de tafel is uitgegraven en opgevuld met water. Vervolgens hebben de bouwers deze tijdelijke gracht verbonden met het water van het IJ en vanaf daar een  tunnelgedeelte van 136 meter lang ingevaren en afgezonken onder het Centraal Station. De ruimte rondom de tunnel is vervolgens opgevuld met zand en verbonden met de rest van de tunnels. Een helse klus was dat. Dus als je met de Noord/Zuidlijn gaat vanaf Amsterdam Centraal, dan sta je in dit tunneldeel.” 

Waarom de tunnel Priscilla heet? “Dat is in Nederland een traditie. Elke zinktunnel krijgt een vrouwennaam en Priscilla was ten tijden van de bouw secretaresse van een van de aannemers. Vandaar.”