Stationschefs kunnen zelfsturend alternatief zijn bij computerstoringen   

Bij massale treinuitval als gevolg van computerstoringen tijdelijk overstappen op spoorboekloos rijden tussen stations onder ‘handmatige’ aansturing door stationschefs. Dat zou best mogelijk kunnen zijn, zo blijkt uit het promotieonderzoek van Rolf van Lieshout aan de Erasmus School of Economics. Een ‘zelfsturend spoorsysteem’ noemt hij het waarop kan worden teruggevallen wanneer centrale aansturing uitvalt, terwijl personeel en materieel beschikbaar zijn.  

Redactie

Van Lieshout: “Ik heb onderzocht wat er gebeurt als mens en materieel decentraal worden aangestuurd op basis van lokale beslisregels. Deze beslisregels zijn eenvoudig toe te passen door een hiertoe opgeleide ‘stationschef’ en hangen dus niet af van technologie.” Enige technische voorwaarde is wel dat de seinen werken en bediend kunnen worden. Deze manier van besturen is radicaal anders dan de huidige manier van werken van NS en ProRail, erkent Van Lieshout,  en zal dan ook niet van vandaag op morgen worden ingevoerd. Ook zijn er nog meer en ook grootschaliger simulatiestudies nodig, aldus de promovendus. “Ik heb voor mijn onderzoek alleen relatief kleine delen van het Nederlandse netwerk in mijn experimenten meegenomen.”

Centrale planningssystemen

Toch kan zijn onderzoek van nut zijn, verwacht Van Lieshout, om bij centrale informatie- en communicatiecalamiteiten, waarbij wel mens en materieel beschikbaar zijn, reizigers veilig van station naar station te laten reizen. Storingen in de centrale planningssystemen met massale treinuitval als gevolg komen sporadisch voor, maar bijvoorbeeld nog op 3 april, met grote impact voor reizigers.  

Zelfsturend spoorsysteem

Van Lieshouts onderzoek richtte zich in feite op een alternatief ‘zelfsturend spoorsysteem’ waarbij treinen en personeel kunnen worden ingezet onafhankelijk van de centrale bijsturing. Zonder dienstregeling worden materieel en personeel op de eindstations toegewezen aan ritten op basis van lokaal beschikbare informatie. Hierbij is geen communicatie tussen verschillende stations of met de centrale bijsturing. “De stationschef weet welke treinen en welke machinisten er beschikbaar zijn en bepaalt dan waar een trein heen moet, hoe laat deze vertrekt en welke machinist de trein rijdt”, zo legt de onderzoeker uit. “Zij maken de afweging op basis van simpele protocollen en compleet onafhankelijk van moderne technologie.”

Microscopisch model

In zijn onderzoek begon Van Lieshout met een simpel model van een zelfsturend treinnetwerk, dat hij steeds verder uitbouwde uit als bleek dat er geen opstoppingen ontstonden. Op een deel van het spoornetwerk liet hij uiteindelijk een microscopisch model op los. Zo’n model is complex, want er zitten alle sturende elementen in zoals seinen en wissels en ook eigenschappen van de trein zoals de remweg. “In onze experimenten observeerden we dat het treinverkeer steeds altijd redelijk op gang bleef en ontstonden er bijvoorbeeld geen grote opstoppingen.” Wel ondervinden reizigers in deze toepassing nog hinder omdat ze hun reizen niet kunnen plannen en het aantal treinen per uur ook lager dan normaal zal zijn, stelt Van Lieshout tot slot.

Rolf van Lieshout promoveerde op 13 Mei 2022 op zijn proefschrift ‘Integration, Decentralization and Self-Organization: Towards Better Public Transport’. Zie ook:  https://www.erim.eur.nl/people/rolf-van-lieshout/