‘Translink dupeert reisinfo-leveranciers’

Donderdag 21 september schreef De Volkskrant dat de Reisinformatiegroep (9292) zo goed als zeker wordt overgenomen door Translink Systems (TLS), de systeemeigenaar van de OV-chipkaart. NS speelt een belangrijke rol in beide bedrijven. De samenvoeging zou kunnen verhullen dat de diensten die 9292 aan NS levert al jaren geleden door het spoorbedrijf Europees hadden moeten worden aanbesteed.

Het is openbare informatie waarmee TLS winst maakt op de exploitatie van de OV-chipkaart. Translink drukt de winst door een constructie waarbij de aanloopkosten uit het verleden worden verrekend in een later boekjaar. Het is echter niet bekend hoe die winst tot stand komt. Een plastic kaartje van een paar dubbeltjes iedere vijf jaar voor 7,50 euro verkopen, is zeer lucratief. De werkelijke kosten lijken volgens de jaarstukken uit te komen op 1,50 euro.

Chipkaart-transacties
Naast de verkoop van chipkaarten verdient TLS vooral aan de bijna 2,5 miljard chipkaart-transacties per jaar. Die leverden Translink in 2016 ongeveer 50 miljoen euro op. Als de overname van 9292 doorgaat, ontvangt TLS ook nog eens jaarlijks 5 miljoen euro als bijdrage in de kosten van de Reisinformatiegroep.

De reiziger gaat indirect voor de diensten van 9292 betalen, terwijl de divisie als marktpartij concurreert met derden als Google Maps, Apple Maps, Bing Maps, CityMapper, OVinfo, OVdelay en vele andere apps. Maar ook voor zakelijke proposities zoals mobiliteitsanalyse is een groot aantal marktpartijen actief. Die dienden zich aan nadat het ministerie van IenM het reisinformatiemonopolie van 9292 in 2012 doorbrak.

Exclusieve maatwerkdiensten
Begin deze maand hebben ov-bedrijven, decentrale overheden en het ministerie van IenM een  intentieverklaring getekend voor het ontsluiten van geanonimiseerde OV-chipkaarttransacties. Alleen de bronhouder heeft toegang tot alle informatie en mag exclusief maatwerkdiensten aanbieden. In een gezonde markt zou er, na externe anonimisatie, sprake moeten zijn van een gelijk speelveld.

Met de samenvoeging van Translink en 9292 zou een enkel loket ontstaan voor de reiziger. In de afgelopen jaren hebben beide bewezen hun klantenservice en it niet op orde te hebben. Ook konden ze de privacy van de reizigers niet garanderen en deden ze loze beloftes over toekomstige functionaliteit.

Financiële barrières
Door de machtspositie en directe lijnen met vervoerders wordt het voor nieuwe marktpartijen nagenoeg onmogelijk om producten aan te bieden. Daarbij werpen beide bedrijven financiële barrières op voor toetreders, denk aan certificering of onevenredige kosten per reisadvies. Het conglomeraat dreigt bovendien een gemakkelijk doelwit te worden voor (computer)criminelen die diensten verstoren.

Met 9292 als afdeling kan TLS op oneigenlijke gronden concurreren met bestaande initiatieven die geen toegang kunnen krijgen tot dezelfde informatie. Transactie-overzichten, automatisch geld terug bij vertraging, drukke trajecten, reizigersprofielen, de opvolging van reisadviezen, dat alles wordt in een klap mogelijk, maar niet voor de rest van de markt. Door het ontbreken van de tucht van de mark blijft de winst voor de reiziger uit. En voor een monopolist ontbreekt de noodzaak om zich te verbeteren. Zelfs als TLS via een Chinese muur maatwerkdiensten aan 9292 gaat aanbieden, ontstaat er een financiële vestzak-broekzakconstructie. En daar betalen alle OV-chipkaartgebruikers dan ongewild aan mee.

Onderhands gegund
NS heeft met zijn omvang veel innovaties in het ov in handen. De moeder van alle reisplanners ontstond niet bij 9292, maar bij het NS-onderdeel CVI. NS besteedt haar diensten Europees aan. Het is dan ook vreemd dat het spoorbedrijf onderhands diensten gunt aan 9292. Alle overige it-diensten besteedt NS immers aan. Dat geldt zelfs voor de software van de eigen reisplanner.

In het Beter-Benutten-traject Multimodale Reisinformatie heeft de provincie Noord-Brabant voor een kwart van de jaarbijdrage van NS aan 9292, door vijf consortia elk een nieuwe actuele ov-planner met reisbewaking laten bouwen. In Nederland is de expertise dan ook meer dan aanwezig om tot betere producten te komen dan het product dat we de afgelopen 25 jaar hebben gezien. Het niet aanbesteden door NS schaadt de interne markt en voorkomt dat echte innovatie breed wordt toegepast.