‘Het is tijd voor pay-as-you-go’

Dit artikel is eerder gepubliceerd in OV-Magazine 1/2021. Wilt u OV-Magazine voortaan in print of digitaal ontvangen? Neem dan een abonnement.

“Met data kunnen we inzicht krijgen in hoe en wanneer men van A naar B reist”, begint Rooijmans enthousiast te vertellen vanachter zijn laptop. De eigenaar van data-analysebureau Lynxx was in 2005 namens NS betrokken bij de ontwikkeling van de OV-chipkaart als opvolger van het papieren ticket. “We ontdekten toen dat we met data slimme dingen kunnen doen, om zo de treinen voller te krijgen.”

Rooijmans besloot NS in te ruilen voor de destijds gloednieuwe startup Lynxx, waarmee hij data analyseert in opdracht van ov-bedrijven in Europa, Azië en Australië. De spraakwaterval kan zijn enthousiasme maar moeilijk verbergen. “Het is mijn droom om vraag en aanbod optimaal te matchen via technologie. Het aanbod afstemmen op de vraag is een fascinerende ontwikkeling.”

Met de komst van apps en platforms zijn vraag en aanbod steeds makkelijker te koppelen. Rooijmans noemt dit het peak to shoulders-model, zoals in veel gebieden als Greater London al in gebruik. “De overheid stelt de kaders, de vervoerder wordt meer een capaciteitsmanager en mobiliteitsproviders zorgen dat de capaciteit optimaal aansluit bij de klant.”

“Zo kunnen we de spitspieken afzwakken en uitsmeren over een langere periode”, vervolgt hij. “NS rijdt nu met een gemiddelde bezettingsgraad van ongeveer 35 procent, in stad en streek is het vaak niet veel beter. Door je prijzen te verhogen of te verlagen gaan meer mensen buiten de spitsen reizen en kun je het materieel gelijkmatiger inzetten.”

Paul Rooijmans, Lynxx: ‘Een ‘all you can eat’-abonnement, waarin de reiziger onbeperkt kan reizen voor een standaardbedrag, is echt een achterhaald concept’

Flexibele abonnementen

Hij vindt het tijd dat vervoerders afscheid nemen van oude abonnementsvormen en nieuwe reisproducten introduceren. “Een all you can eat-abonnement, waarin de reiziger onbeperkt kan reizen voor een standaardbedrag, is echt een achterhaald concept. We moeten toe naar ‘pay as you go’-abonnementen. Reizigers hoeven niet per definitie meer te betalen, maar moeten wel merken wanneer er schaarste is. We moeten als maatschappij zuiniger omgaan met onze wereld en het gebruik van mobiliteit.”

De belangrijkste nationale vervoerders zijn momenteel bezig met de ontwikkeling van nieuwe reisproducten, maar vonden het op het moment dat dit artikel geschreven werd nog te vroeg om daarover nu met OV-Magazine in gesprek te gaan. Behalve Transdev. Commercieel manager Mark Thoma: “Het is voor veel reizigers niet meer van deze tijd om een maandabonnement voor het ov te kopen, ongeacht of ze veel of weinig reizen. Als een grote doelgroep nog 2 á 3 keer per week naar kantoor reist, moet je daar je product op aanpassen. Er is een grote kans om zakelijke reizigers van individueel vervoer, zoals de lease-auto, over te laten stappen op ov. Maar dat kan alleen als slechts betaald hoeft te worden voor het daadwerkelijke gebruik van trein, bus of metro.”

Thoma filosofeert graag over nieuwe flexibele proposities en werpt menigmaal een blik op toekomstige reisproducten. Om vervolgens terug te gaan naar de realiteit. En in die realiteit kan hij ook een concreet nieuw product aankondigen: per 2 mei introduceert Transdev onder de naam Connexxion het nieuwe flexibele abonnement Zeeland Voordeel, dat werkt met een automatische staffelkorting, die samen met Lynxx werd ontwikkeld op basis van reisdata. “We hebben met BrengFlex, BravoFlex en het taxisysteem Abel in Amsterdam ook ooit geïnnoveerd. Je moet soms wat durven. Als je het niet probeert, kom je nooit verder.”

Het idee van Zeeland Voordeel is simpel: hoe meer de klant met de bus reist, hoe hoger de korting. Vanaf een bepaald verreist bedrag ontvangt de klant automatisch korting, waarbij ook een bovengrens (capping) geldt per maand: de klant reist gratis als dit bedrag is bereikt. Naast dit nieuwe reisproduct, kunnen incidentele reizigers ook nog hun oude betaalmethode gebruiken. “Dat is dé vorm waar we nu naar kijken”, aldus Thoma. “De provincie Zeeland durft zijn nek uit te steken, dat is heel mooi. We hopen dat er snel meer provincies gaan volgen, zodat we landelijk kunnen opschalen. Ook in de concessie Gooi- en Vechtstreek gaan we na de zomer starten met deze flexibele manier van reizen.”

Mark Thoma, Transdev: 'Je moet soms wat durven. Als je het niet probeert, kom je nooit verder’

Data opslaan in de backoffice

Op de Transdev Ticket API zijn intussen dertig platforms aangesloten.

Doordat de vervoerder alle reizigersdata opslaat in de backoffice, kan Transdev bepaalde reisproducten en tarieven snel wijzigen, legt Thoma uit. “Met prijsmechanismes kunnen we gaan sturen om mensen te stimuleren vaker de bus te gaan gebruiken en de auto te laten staan. Door bij evenementen specifieker te sturen op ov-gebruik in plaats van de auto, of bij mooi fietsweer een combideal met de deelfiets aan te bieden. Maar laten we eerst maar eens zien hoe de klant in mei gaat reageren op Zeeland Voordeel. Dan gaan we zien of de theorie in de praktijk ook zo werkt.”

Een andere stap is om ticketing aan te bieden via derde partijen. De basis daarvoor is al gelegd, bezweert Thoma. “Wij werken al 1,5 jaar met onze eigen Transdev Ticket API, waar inmiddels dertig platforms op zijn aangesloten. Daar bieden wij diverse tickets aan. Als jij een app of platform hebt en onze tickets wilt aanbieden, kunnen we een contract afsluiten. Voor ons is het alleen maar een pre om ticketing breder uit te zetten.”

Al die data slaat Transdev vervolgens op in de centrale backoffice. “Daarmee kun je snel anticiperen en communiceren met opdrachtgever en klant, maar ook met gemeenten om bijvoorbeeld afspraken te maken voor minima. Of gezinskorting bieden als we drie abonnementen op één adres zien staan. Wellicht wil een vierde gezinslid dan ook wel meer met het ov reizen. Zo beloon je duurzaam reisgedrag. Om op die manier de bus- of treincapaciteit zo optimaal mogelijk te benutten en daar de marketing op af te stemmen.”

Data durven delen

Er zijn dus vele mogelijkheden om het systeem slimmer in te regelen, als we Transdev mogen geloven. Paul Rooijmans ziet alleen één probleem: vervoerders durven hun data nog niet met derde partijen te delen. “In de luchtvaart is het heel normaal dat KLM zich focust zich op het vervoer en anderen hun tickets mogen verkopen. Maar de ov-wereld is geen luchtvaartwereld. Het publieke transport werkt heel traditioneel: een vervoerder als NS is bang om zijn klantrelatie te verliezen. Terwijl elke vervoerder in zijn concessie toch al een monopolie heeft, dus ze hoeven echt niet bang te zijn dat ze de klant kwijtraken.”

Wat dat betreft had hij goede hoop dat Tranzer, zijn andere bedrijf, in de MaaS-pilots de ticketing in meerdere gebieden namens vervoerders zou verzorgen. “Maar ze bieden voornamelijk hun duurste tickets bij ons aan en die gaat de klant natuurlijk niet boeken. In de pilot rondom Rotterdam en Den Haag kun je via ons kiezen voor het duurste ticket van de RET en de HTM. Terwijl ik denk: de reiziger kiest voor het vervoermiddel en niet voor de vervoerder. De overheid zou kaders moeten stellen, bijvoorbeeld dat alles wat publiek gefinancierd is (lees ov) door eenieder onder dezelfde voorwaarden geïntegreerd kan worden.”

Mark Thoma herkent de kritiek. “Natuurlijk heeft ieder bedrijf zijn eigen scope. Maar we kunnen dit systeem niet gaan aanbesteden, we moeten er samen voor zorgen de reiziger weer terug in het ov te krijgen. Uiteindelijk moeten we naar een interoperabel systeem toe, met meerdere vervoerders en meerdere regio’s. Vanuit het landelijk programma OV Betalen werken alle vervoerders gelukkig samen. Nederland is het enige land waar Transdev actief is, waar zo’n landelijk programma loopt en je binnenkort overal met je mobiele telefoon kunt betalen. We zijn dus echt wel best goed bezig.”

Mark Thoma over de introductie van Zeeland Voordeel: "De provincie durft zijn nek uit te steken, dat is heel mooi".

Maar toch: Transdev werkt nog wel met z’n eigen API, net als de andere nationale vervoerders. Is het niet tijd voor één standaard? Thoma: “In de MaaS-pilots is de TOMP-API nu verplicht. Uiteindelijk denk ik dat die de norm gaat worden”. Om te vervolgen: “Als het gehele ecosysteem het toelaat. Want de markt is inderdaad nog niet heel volwassen. Diverse MaaS-apps zijn net live gegaan met ticketverkoop voor vervoerders, dat is een hele goede stap. Maar wij richten ons vooral nog op de toeristische markt.”

The next step

Als de markt eenmaal zover is, ziet Lynxx-CEO Rooijmans het wel gebeuren dat de vrije capaciteit beter ingezet gaat worden. Hij is ervan overtuigd dat de kentering gaande is. “De stedelijke vervoerders zijn nog wat conservatiever, maar het komt mondjesmaat op gang. Men dacht altijd dat reizigers hun gedrag toch niet aanpassen. Corona toont aan dat we veel beter kunnen spreiden. Dus laten we dat gebruiken. Als vervoerders meer ‘afgerekend’ gaan worden op integrale bezettingsgraad, gaan ze investeren in een wholesale-marktplaats.”

Paul Rooijmans, Lynxx: ‘De bezettingsgraad van KLM is 20 procent gestegen sinds de luchtvaartsector de platformeconomie omarmde. Die kant gaat het met het ov ook op. Het is niet de vraag of het gaat gebeuren, maar hoe snel’

Ook de commercieel manager van Transdev is optimistisch. “We zijn er klaar voor om buiten onze eigen markt te gaan kijken. De next step is om ook hotels en horeca aan te sluiten, zodat je op je festivalticket of kroegbonnetje een QR-code kunt scannen waarmee je gratis met de bus terug naar huis kunt. Zeker in de huidige coronaperiode kunnen we elkaar daar mee helpen. Als de klantbehoefte verandert en we straks EMV-technologie hebben geïntroduceerd, kunnen we drempels wegnemen die voorheen ondenkbaar waren."

Paul Rooijmans, ten slotte: “De bezettingsgraad van KLM is 20 procent gestegen sinds de luchtvaartsector de platformeconomie omarmde. Die kant gaat het met het ov ook op. Het is niet de vraag of het gaat gebeuren, maar hoe snel. Wij kiezen er zelf voor hoe snel deze ontwikkeling gaat. Het zijn spannende tijden.”

Programma OV Betalen

De ov-bedrijven en Translink werken samen aan de introductie van nieuwe betaalvormen, waarin de reiziger zelf kiest hij hoe hij reist en betaalt. In 2021 moeten de eerste concessies live gaan, waarbij betalen met de bankpas mogelijk wordt. Mark Thoma: “In Nederland gaan we werken volgens de betaalstandaard EMV (Europay Mastercard Visa). Als een appaanbieder die technologie ook gebruikt, kan de reiziger overal op dezelfde manier gaan betalen.”