Kortsluitlans kan trein aantrekkelijker maken

Een veelbelovende ontwikkeling, noemt Marleen van de Kerkhof van Dual Inventive het: een kortsluitlans die spoorwerkers digitaal kunnen in- of uitschakelen. Die bestaat al twaalf jaar, maar waarom is het er dan nog niet? “Twaalf jaar is in de spoorsector relatief kort”, lacht de railambassadeur van Railforum en Jonge Veranderaars. “De stap van innovatie naar implementatie is lastig.” 

Zeker omdat er onvoldoende personeel voor handen is, is de roep om digitalisering groot. Bovendien kunnen we geen spoorcapaciteit bijbouwen als we onze klimaatdoelen op tijd willen halen, begint Van de Kerkhof, zelf werkzaam bij Dual Inventive. “Daarom moeten we het bestaande spoor slimmer benutten. Daarin zijn grote slagen te maken.” 

Hoe het altijd ging 

Traditioneel gebeurt werkplekbeveiliging bij gepland onderhoud of storingen handmatig. “Monteurs plaatsen een kortsluitlans in het spoor, waarna kortsluiting ontstaat en het sein op rood gaat. Dat is arbeidsintensief en tijdrovend: bij een standaard buitendienststelling van vier uur, duurt het beveiligen van de werkplek al snel een uur en kunnen geen treinen rijden op dat traject. In Nederland werken we met het oog op veiligheid met dubbelsporige buitendienststellingen. Dan kan een traject in beide richtingen er nog langer uitliggen.” 

“Bovendien doen meerdere spoorwerkers allemaal een stukje van de werkplekbeveiliging. Vanwege reizigershinder gebeurt het werk vaak ’s nachts of in het weekend, als het minder druk is op het spoor. Maar onderhoudsmonteurs willen ook liever doordeweeks tijdens kantoortijden werken. In de spoorsector kan dat vaak niet. Daarom kiezen monteurs minder vaak voor de spoorsector, hoor ik om me heen.” 

Hoe het ook kan 

Tijd om dat te veranderen. “Dual Inventive heeft een kortsluitlans gedigitaliseerd. Die kan één keer geplaatst worden en daarna tussen de spoorstaven blijven zitten. Spoorwerkers kunnen via een app de lans ‘aan’ en ‘uit’ zetten, zodat de seinen op rood gaan en een ‘bezet spoor’-melding naar de treindienstleider gaat. Binnen enkele seconden krijgen spoorwerkers veilig toegang tot het spoor. We hebben op het hoogste veiligheidsniveau (SIL 4) een gecertificeerd systeem met app ontwikkeld binnen onze eigen beschermde, Europese cloud wordt beheerd.” 

“Monteurs kunnen dan veilig overdag tussen treinenloop door werken en het is flexibeler te plannen. Dat maakt de impact van storingen kleiner: een buitendienststelling duurt korter en kan veilig enkelsporig. Reizigers krijgen dan minder vaak met treinuitval en snelheidsbeperkingen te maken en dienstregelingen worden betrouwbaarder.” 

In landen om ons heen en ook bij onderhoudsaannemers in Nederland wordt de technologie al gebruikt. Alleen bij ProRail nog niet, zegt ze. “Het zou mooi zijn als alle partijen die aan het spoor werken er onder regie van ProRail gebruik van kunnen maken. Het Europese spoornetwerk is nog een echte lappendeken, daardoor zijn er veel struggles bij internationaal treinverkeer. Deze technologie kan helpen het internationale spoorboekje hoger op de agenda te zetten bij nationale spoorbeheerders.” 

Waarom is het nog niet gebeurd? 

De digitaliseringsslag klinkt niet per definitie ‘vernieuwend’. Sterker nog: de kortsluitlans van Dual Inventive bestaat al zo’n twaalf jaar. “Maar twaalf jaar is in de spoorsector relatief kort”, lacht spoorambasssadeur Van de Kerkhof. “De innovatieve kracht van het MKB is groot. De stap van innovatie naar implementatie met spoorbeheerders is wel lastiger.” Het is meteen de vinger op de zere plek. Ga maar na: binnen het Ertms-programma digitaliseert ProRail veiligheidssystemen van soms al tachtig jaar oud. In 2030 moeten de drukste trajecten gedigitaliseerd zijn.

‘De innovatieve kracht van het MKB is groot. De stap van innovatie naar implementatie met spoorbeheerders is lastiger’

Toch is Van de Kerkhof, die in 2015 nog de eerste hyperloop mede-ontwikkelde, optimistisch. “Met digitalisering kunnen we relatief eenvoudig veel klimaatvriendelijker worden. Het spoor is de ideale sector: de infrastructuur hoef je niet meer te bouwen. Daarom zie ik veel mogelijkheden. Optimale benutting van het Europese spoorsysteem helpt onze klimaatdoelen te behalen.” 

Dit artikel is eerder gepubliceerd in OV-Magazine 1/2023. Wilt u OV-Magazine voortaan op papier of digitaal ontvangen? Neem dan een abonnement.