Kennis van betrokkenen cruciaal bij aanpak vervoersarmoede

vrijdag 21 juni 2024

Het Nederlandse ov-systeem richt zich op het zo efficiënt mogelijk verplaatsen van mensen. Hierin is relatief weinig aandacht voor de diversiteit van groepen mensen en de voor hun belangrijke dagelijkse bestemmingen. De gevolgen van de COVID-19-periode en de huidige personeelstekorten maken deze tekortkoming duidelijker nu frequenties worden verlaagd en diensten worden geschrapt in de dagranden, opdat de beschikbare middelen zo efficiënt mogelijk worden ingezet. Hierdoor worden mensen die afwijken van het standaard 9-tot-5-patroon of die zich niet kunnen schikken in het beleid, niet altijd goed bediend door het ov. Dit staat in contrast met de huidige discussie over de ware functie van het openbaar vervoer in de zoektocht naar bescherming van de bestaanszekerheid. Als we de kloof tussen het huidige ov-beleid en de rol die het ov kan pakken in het vervullen van onze essentiële levensbehoeften willen dichten, moeten we de mensen die de negatieve effecten van slechte bereikbaarheid ervaren, betrekken bij het bedenken en implementeren van oplossingen.

In de mobiliteitswereld zijn we dol op meetbare dingen. Doorgaans ‘harde’ doelstellingen als emissiereductie en rittenbesparing zijn goed inzichtelijk te maken. Mar voor de ‘zachte’ inclusiviteitsdoelstelling als “iedereen moet de transitie naar duurzame mobiliteit kunnen meemaken” is dat een stuk lastiger. En voor de diverse kwantificeerbare definities voor armoede inclusief vervoersarmoede geldt hetzelfde. Armoede is ook een gevoel en een persoonlijke ervaring die niet volledig in cijfers is vast te leggen. Uiteraard kunnen harde uitkomsten wat zeggen over huishoudinkomens en ov-bereikbaarheid. Maar het CBS heeft bijvoorbeeld geen inzicht in het aantal behulpzame buren dat nét die laatste redding is tegen sociaal isolement.

Geen snelle, algemene maatregel

Onze samenleving is enorm divers en dat maakt dat mensen verschillend reageren op beleidsmaatregelen. Zo weten we ook dat individuele verschillen zoals opleidingsniveau, inkomen, gezondheid en mobiliteit in sterke mate bepalen hoe succesvol iemand zich aanpast aan nieuwe maatschappelijke omstandigheden. We moeten zodoende niet denken dat we met een snelle algemene maatregel vervoersarmoede het hoofd kunnen bieden. Het oplossen van vervoersarmoede vergt maatwerk. Maak voor specifieke groepen en omgevingen duidelijk waar de bereikbaarheidsproblemen toe leiden en hoe deze aangepakt kunnen worden. Veel mensen weten zelf goed wat hen zou helpen, en het is belangrijk om hun input mee te nemen in het vinden van passende oplossingen.

Aanvalsplan

Vervoersarmoede vraagt per groep een apart aanvalsplan. Een aanvalsplan dat niet altijd technisch van aard hoeft te zijn of waar niet direct wielen aan te pas hoeven te komen. Zo kan vervoersarmoede ook ontstaan zijn door een gebrek aan informatie of sociale ondersteuning. Het mobiliteitsdomein hoeft vervoersarmoede niet alleen aan te pakken; samenwerking met het sociale domein, dat zich ook inzet voor armoedebestrijding, kan synergieën creëren en de leefkwaliteit en bereikbaarheid verbeteren voor degenen die extra toegang tot vervoer nodig hebben.