InnoTrans biedt genoeg stof tot nadenken

In de week van 19 september werd dit jaar weer de grote internationale spoorbeurs InnoTrans in Berlijn gehouden, waar werkelijk elk aspect van de spoorwereld aan bot komt. Ov-adviseur Frank van Setten was erbij en doet verslag.

De hele branche op gebied van materieelbouw, infrastructuur, veiligheidssystemen, vervoerders, infrabeheerders, ticketverkoop et cetera, is ruim vertegenwoordigd op de beurs, die opvallend goed bezocht wordt.

Service verbeteren

De beurs werd geopend door Adina Valean, de EU transportcommissaris. Zij heeft de EU-lidstaten een taak voor verbetering van het railsysteem opgelegd tijdens het openingsevenement. Ook vroeg ze de lidstaten in hoeverre zij voorbereid zijn op het creëren van een ambitieuze markt en de technische wetgeving voor meer concurrentie op het spoor en om investeringen in transport op het spoor te concentreren. Vrij recent hebben lidstaten genoegen genomen met het feit dat infrabeheerders en vervoerders een slechte prestatie op het spoor leveren. 

De EU-subsidieprogramma’s kunnen het uitblijven van investeringen van de laatste jaren niet compenseren. Zij roept de spoorwereld op om de capaciteit af te stemmen op wat er nodig is in de branche en om gestandaardiseerde en betaalbare diensten te creëren. De vervoerders vraagt ze om via de weg van innovatie hun service te verbeteren. Door de oproep om het railvervoer te verbeteren beschouwd ze zichzelf als een ‘vriend’ van alle stakeholders. 

In deze oproep zijn een aantal krachtige uitspraken gedaan, die bij een korte analyse voldoende stof opleveren om ook in Nederland de komende tijd goed na te denken over de toekomst van ons spoor. De nu levende gedachte om het Hoofdrailnet weer voor 10 jaar aan NS te gunnen, passen niet in de oproep van Adina Valean om na te gaan of met concurrentie geen ambitieuzer en betaalbare diensten kunnen ontstaan. 

Ook het afstemmen van capaciteit en vraag kan voor ProRail aanleiding zijn zich af te vragen of infrastructuur beter afstemmen op gebruik, in plaats van een landelijke standaard aanhouden, tot een beter benutting van de beschikbare middelen kan leiden. Hier lijkt ook in Nederland nog het een en ander te winnen.  Ten aanzien van haar oproep om innovatie, kunnen we zeker vaststellen dat hier in Nederland, vanuit ons Toekomstbeeld OV, hard aan gewerkt wordt. 

Anderzijds moeten we ook opmerken dat de EU nog lang niet bereikt heeft dat er één Europees net bestaat. De verschillen zijn nog steeds groot, waardoor de binnen de EU grenzen passeren nog steeds gecompliceerd is.  De onophoudelijke stroom van EU-regelgeving maakt het realiseren van innovatief en efficiënt werken niet gemakkelijk. 

Oekraïnse spoorwegen in nood

Een onverwachte spreker tijdens de opening was Olexander Kamyschin, CEO van Ukrainian Railways. Na een korte begroeting sprak hij de aanwezigen persoonlijk toe. Hij benadrukte de grote rol van zijn bedrijf in de oorlog tegen de Russische agressors. Het spoor heeft een onmiskenbare bijdrage geleverd aan bijvoorbeeld de “tarwevluchtelingen”. Ondertussen zijn 244 spoorbeambten gedood tijdens het werk. Kamyschin benadrukte dat zijn bedrijf afhankelijk blijft van de hulp vanuit het buitenland gedurende de strijd tegen Rusland. Hij bedankte de andere Europese spoorbedrijven voor hun steun aan Oekraïne. 

Deutsche Bahn heeft al meteen na het uitbreken van de oorlog het vluchtelingentransport georganiseerd. Aanvullend helpt DB om hulpgoederen te leveren. Richard Lutz, CEO van DB, verzekerde dat zijn bedrijf de hulp aan Ukraine voort zal zetten.  Het was bijzonder te ervaren hoe dicht de pracht en praal van vele Innotrans-stands slechts verwijderd is van een land in oorlog. Uit ervaring weten we welke cruciale rol het spoorsysteem, positief en negatief, in een oorlog kan spelen.

Belang van alternatieve aandrijving

Na de officiële opening volgde een paneldiscussie over alternatieve aandrijving en dataecosystemen. Dat laatste gaat over de omgeving waarbinnen organisaties vertrouwd data kunnen uitwisselen. In deze discussie was een wijdverbreide overeenstemming; Michael Theurer, parlementair secretaris, Michael Peter (CEO Siemens Mobility), Henri Poupart - Lafarge (CEO Alstom) en Peter Spuhler (CEO Stadler) benadrukten het belang van alternatieve aandrijvingen om de klimaatdoelen te behalen. 

Peter Spuhler benadrukte dat de huidige levensduur van batterijpakketten slechts 7 tot 8 jaar is en dat de efficiency van waterstofaandrijving minder dan 30 procent is. Volgens hem is de grote uitdaging de noodzaak om de efficiency van het spoorsysteem te verbeteren. Henri Poupart-Lafarge beschreef het doel om een verdubbeling van het aantal passagiers en een verdrievoudiging van het volume van goederenvervoer in 2030 te bereiken. Informatie verzamelen, die nodig is om deze doelen te bereiken, heeft hoge prioriteit. Michael Peter benadrukte dat harmonisatie vereist is. Michael Theurer verwijst naar de Mobility Data Act, die nog opgesteld moet worden door de federale regering. Hiervoor moet vastgesteld worden wie de eigenaar wordt van de gegevens, wat zeker geen onbelangrijk besluit zal zijn. 

Hot topics: waterstof - en batterijtreinen

Waterstofaandrijving met brandstofcellen is een van de grote thema’s van deze tijd en volop aanwezig op Innotrans. Voor het regionaal vervoer werden twee treinen op basis van verschillende waterstofconcepten met brandstofcellen tentoongesteld. Stadler laat de Flirt H2 zien. Dit is de eerste trein op waterstof voor de Verenigde Staten. Het is geen prototype, maar een serieproductie, volgens Ansgar Brockmeyer, hoofd sales en marketing van Stadler.

Het speciale aan deze trein is de toepassing van de technologie: deze is ondergebracht in de speciaal gebouwde ‘power car’, een unit in het midden van de trein. Een techniek die Stadler overigens ook al toepaste bij de GTW-treinstellen op de Nederlandse regionale lijnen en de nieuwe WINK-stellen van Arriva. Tegen de ‘power unit’ zijn de passagiersrijtuigen gebouwd uit de Flirt-familie. In die rijtuigen is geen H2-techniek aanwezig.  De Siemens Mireo plus H is anders. Deze trein heeft de waterstoftechnologie op het dak geplaatst, conform de elektrische Mireo. 

De planning van Stadler is dat de Flirt H2 in 2024 in Californië operationeel wordt. De verwachting is dat de trein 500 km per dag gaat rijden zonder tanken, ook tijdens extreem heet weer en dus met een hoog gebruik van het airconditioningsysteem. 

Nieuwe samenwerking

Polish Rail, een consortium van Pesa, Polish Oil Company en PKN Orlen (exploitant van tankstations), heeft een overeenkomst getekend op de Innotrans om samen te werken in de ontwikkeling van op waterstof aangedreven treinstellen. In een consortium willen de bedrijven aanbiedingen maken voor vervoerbedrijven, die de levering van waterstoftreinen samen met de levering van waterstof en tankstations behelst. Volgens Krzusztof Zdziarski, president van Pesa, is deze aanbieding een helder signaal dat er een gegarandeerde levering van waterstof voor deze treinen voorzien is. Pesa en PKN Orlen presenteerde gezamenlijk een rangeerlocomotief op waterstof, die na definitieve goedkeuring begin 2023 in productie genomen kan worden.

In Nederland lopen we in de pas met deze ontwikkelingen: in het Noorden zijn proeven genomen met waterstoftreinen en de Stadler WINK-trein van Arriva heeft de mogelijkheid om als accutrein ingezet te worden. Ontwikkelingen om de komende decennia de dieseltreinen in Noord- en Oost-Nederland te vervangen door ‘groene’ alternatieven zijn in gang gezet. Voor de Maaslijn van Nijmegen naar Roermond is de aanleg van een authentieke bovenleiding, gelet op het intensieve vervoervraag en als onderdeel van de Oost/Zuidverbinding nog steeds de beste oplossing.