Decentralisatie van het hoofdrailnet (HRN) belemmert het realiseren van netwerkeffecten en schaalvoordelen, maar maakt wel meer maatwerk mogelijk. Dat stellen onderzoekers Bert van Wee en Maarten Janssen in de EsB-publicatie De Toekomst op de Rails.
'Decentralisatie maakt maatwerk mogelijk'
De komende tijd staat de organisatievraag van het spoorvervoer op de politieke agenda. De politiek zal daarbij verschillende maatschappelijke belangen willen borgen. In de EsB-publicatie De Toekomst op de Rails beschrijven hoogleraren Bert van Wee (TU Delft) en Maarten Janssen (Universiteit Wenen), samen met tientallen experts, een verkenning van de mogelijkheden voor het Nederlandse spoor aan de hand van drie scenario’s:
- Decentralisatie belemmert het realiseren van netwerkeffecten en schaalvoordelen, maar maakt wel meer maatwerk mogelijk
- Samenvoegen van vervoer en infrastructuurbeheer kent voordelen, maar is een flinke ingreep zeker nu ProRail een ZBO wordt
- Aantrekkelijker en efficiënter vervoer is met de huidige ordening mogelijk via technologische en niet-technologische innovaties
“De vervoerssector in Nederland staat voor de uitdaging om een steeds dichter bevolkt land overal bereikbaar te houden en om tegelijkertijd bij te dragen aan de verduurzaming. Dat kan niet zonder het spoor”, zo schrijven de onderzoekers aan de hand van conclusies van 25 vervoersorganisaties. Vanuit een netwerkperspectief brengt verdere decentralisatie grote risico’s met zich mee, omdat vervoerders na decentralisatie geneigd zullen zijn zich te richten op het optimaliseren van hun eigen deel van het netwerk. Dit kan ervoor zorgen dat ze zich niet of minder verantwoordelijk voelen om de coördinatie te bewerkstelligen tussen delen van het netwerk. “De markt zal niet vanzelf tot een optimale afstemming van beslissingen komen”, zo stelt de publicatie.
Centrale organisatie
Alleen als de taken die coördinatie vereisen, zoals de dienstregeling of het prijsbeleid, worden overgedragen aan een centrale organisatie die zelf geen vervoerstaken op zich neemt, kunnen de negatieve effecten van decentralisatie op het netwerk meevallen. De huidige structuur – waarbij alleen losse lijnen in handen kunnen zijn van andere vervoerders dan de vervoerder op het HRN – biedt betere mogelijkheden om tot een optimale afstemming van de verschillende deelbelangen te komen. Aangezien de opheffing van de verticale splitsing weinig invloed heeft op de netwerkeffecten, levert dit scenario dezelfde mogelijkheden op als de huidige situatie.
Innovaties
Bij verdere decentralisatie kunnen nieuwe ideeën in een aanbestedingstraject beoordeeld worden. Dit kan de concurrentie bevorderen. Experts uiten echter ook zorgen. "Sommige innovaties vergen een dusdanig grote schaal dat dit niet of veel moeilijker gerealiseerd kan worden door de kleinere partijen die er na het opknippen van het HRN zullen zijn. Te denken valt hierbij aan het windmolenpark dat de energie voor het HRN verzorgt. Ook bestaat bij een normale concessieperiode van tien jaar het nadeel dat de terugverdientijd van investeringen veel langer kan zijn dan die periode."
Het opnieuw invoeren van verticale integratie heeft ook een ambigu effect op de prikkels tot innoveren. Indien infrastructuur en exploitatie als één geheel aanbesteed zou worden, zijn er vanwege de extra eisen waaraan marktpartijen moeten voldoen waarschijnlijk minder partijen die bij een dergelijke aanbesteding in aanmerking komen. Dit verlaagt de concurrentiedruk om met innovatieve ideeën te komen. Aan de andere kant zijn er meer mogelijkheden om infrastructuur en rijdend materieel beter op elkaar af te stemmen.
Een groot nadeel is dat het zal leiden tot een zeer grote organisatie die waarschijnlijk moeilijk aan te sturen is. Met de nieuwe status van ProRail, als een zelfstandig bestuursorgaan, ligt een dergelijke aanpassing nu ook minder voor de hand.
Meer artikelen met dit thema
Toekomstbeeld OV 2040 krijgt herijking
17 jan 2023Met het Toekomstbeeld OV 2040 is de afgelopen jaren een solide basis gelegd richting toekomst. De doelen staan…
CROW publiceert concessieposter 2023
16 jan 2023Het ov-landschap is ook in 2022 weer veranderd en verandert in 2023 verder. Om overzicht te bieden rond lopende…
De klantvraag is gewijzigd – nu het ov-product nog
12 jan 2023Bleef tijdens de coronacrisis het ov-niveau nog grotendeels op peil (door extra subsidie vanuit IenW) terwijl…
Nachttrein Groningen - Schiphol 20 januari van start
9 jan 2023Feestvierders uit bijvoorbeeld Zwolle, Assen of Almere die in Amsterdam of Groningen willen stappen en…
Sociale veiligheid vraagt 'voortdurend aan knoppen blijven draaien'
23 dec 2022Sociale (on)veiligheid is een veelkoppig monster dat steeds nieuwe vormen aanneemt per tijdstip, locatie en…
NS: ‘Wij kunnen onderdeel van de oplossing zijn’
20 dec 2022Mobiliteit heeft een maatschappelijke functie, stelt Jacco van der Tak. De NS-directeur Communicatie &…
Rechter stelt regionale vervoerders in ongelijk
13 dec 2022De Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland (FMN) heeft het kort geding verloren, dat werd aangespannen tegen…
Blinde vlek ov-gevaar andere weggebruikers
13 dec 2022Het openbaar vervoer is uitermate veilig voor de inzittenden van trein, tram en bus, maar er is een blinde vlek…
Hou toch eens op met dat neoliberale geleuter over aanbesteden. Hier zit geen reiziger op te wachten. Die wil alleen een goed netwerk zonder overstappen dat snel en efficiënt werkt.
Dit betekent ook dat er goed leiding wordt gegeven. Maar daar voelen de neoliberalen waarschijnlijk weinig voor, want de overheid is slecht en de markt kan volgens hun geloof alles beter. Daarom geven ze liever alles weg aan buitenlandse bedrijven. Walgelijk.
Ingediend door Henk Angenent op ma, 21/10/2019 - 21:32
Reactie toevoegen