Deelfietsen zijn er in alle soorten en apps

De fietscarrousel van Syntus is een aparte verschijning bij de bushaltes in Apeldoorn. Een lichte constructie met een twaalftal opgehangen fietsen oogt op het eerste gezicht als een attractie, maar het gaat wel degelijk om een serieus alternatief voor de last mile, van bushalte naar bestemming. KeoBike is vernoemd naar het Franse moederbedrijf Keolis, maar volledig ontwikkeld door Syntus.

Bekijk ook de fotoreportage van Chris Pennarts

Op de enige regenachtige dag in mei laten René Milder en Ron Greven goedgemutst zien hoe het huren van een KeoBike in zijn werk gaat. In dienst van de maatschappelijke dienstverlener Felua-groep vormen zij samen het serviceteam van KeoBike. Ze controleren de fietscarrousels, twintig op de Veluwe en zes in Leusden. Kleine reparaties aan de fietsen verrichten ze ter plekke. Voor grotere gebreken nemen ze de fiets mee in het busje. En ze herverdelen de fietsen over de verschillende locaties. De klant hoeft de fiets namelijk niet bij dezelfde carrousel in te leveren. Overvol raakt de carrousel overigens niet snel: de capaciteit is twintig fietsen, terwijl er maar twaalf in hangen.

App van Mobilock. Op 3 juli lanceert Syntus een nieuwe app.

René Milder laat op zijn telefoon de kaart zien waarop de carrousels staan. Je selecteert een van de locaties en kiest een beschikbare fiets. Via de app ontgrendel je de pin in het slot. Je trekt de pin (met kettingslot eraan) uit het slot. Vervolgens haal je de fiets naar beneden. Bij het inleveren van de fiets haak je het voorwiel in een mechanische arm. Fiets achteruit trekken en het stuur licht omhoog duwen. De fiets laat zich zonder veel moeite omhoog trekken. Nu nog gebruikt Milder de app uit de testfase. Vanaf 3 juli verloopt het huren van een KeoBike via de nieuwe app van Syntus.

Hufterproof
Aan het ontwikkelen van de KeoBike ging het nodige denkwerk vooraf, vertelt Rob Plooy, projectmanager flexibele mobiliteit in het hoofdkantoor van Syntus. “We begonnen bij de fiets. Welke is het meest geschikt? Het werd de Van Moof, stijlvol en hufterproof.”

Voor het slot ging Syntus in zee met Mobilock uit Almere. Plooy: “Dit is het ultieme slimme slot. Onverwoestbaar door de rechte sluitpin, die van het hardste staal is. Er zit een accu en elektronica in het slot voor de communicatie met de app.”

Het parkeren van de fiets was de volgende kwestie. “Fietsklemmen zagen we niet zo zitten. En stallen in fietsenkelders is geen optie op de Veluwe. Zo kwamen we uit op een carrousel, een molen met een dakje erop, gemaakt door Lo Minck Systemen. Je kunt hem dichtmaken met roestvrijstalen panelen, maar wij wilden polycarbonaat zodat je er doorheen kunt kijken. Dat deden we ook om draagvlak te creëren bij de gemeenten. Het ziet er luchtiger uit.”

Selfsupporting unit

Beheerder Ron Greven haalt een fiets uit de carrousel.

In tegenstelling tot de deelfietsen die gebonden zijn aan een vast fietsenrek met elektriciteit, is de carrousel van Syntus een selfsupporting unit. Plooy: “Je hoeft er niet voor te graven. Vier Stelconplaten op de grond, een zonnepaneel op het dak voor de ledverlichting en je bent klaar.” Syntus maakte zich in december nog wel even zenuwachtig of de carrousels de jaarwisseling ongeschonden door zouden komen. Plooy: “Wat denk je? Niets gebeurd. Als je iets open en bloot neerzet, nodigt dat kennelijk niet uit tot vandalisme.”

Met 1,50 euro per uur en 3 euro per dag is de KeoBike een van de goedkoopste deelfietsen. Aan abonnementen doet Syntus niet. Je moet wel zorgen dat je minimaal 7,50 euro saldo hebt op je account. “Dat kan je ter plekke storten”, zegt Plooy. “Je kunt betalen met iDeal, creditcard en binnenkort met PayPal.”

Aanvulling
De doelgroep voor de KeoBike is de reiziger voor wie één keer per uur een bus geen optie is, zegt Robert Oude Elberink, commercieel manager bij Syntus. Doordat buslijnen strakker worden en halteafstanden groter, is het handig als de reiziger voor het laatste stuk door de wijk een fiets kan gebruiken. Overigens zijn de eerste KeoBike-carrousels geen alternatief voor een geschrapte bus, maar een aanvulling op het ov. Oude Elberink: “Het is niet handig om iets nieuws te introduceren op het moment dat de vertrouwde bus niet meer rijdt. Mensen moeten er eerst aan kunnen wennen.”

Arriva Nextbike
Het uitproberen van de KeoBike is tot 3 juli voorbehouden aan een kleine dertig proefpersonen. Het systeem van Arriva daarentegen is al sinds begin april toegankelijk voor het grote publiek. Arriva schakelde Nextbike in, een ervaren Duits deelfietsbedrijf. Op zeven locaties in Maastricht plaatste Arriva Nextbike in totaal 80 deelfietsen in degelijke rekken.

OV-Magazine maakt enkele proefritjes in de stad. Het aanmaken van een account via de app liep vast bij het selecteren van de betalingsmethode. Als het betalen per creditcard eindelijk is geaccepteerd kan het huren beginnen. Een kaartje op de app toont de locaties van de Arriva Nextbikestations. De afstand naar de fietslocatie staat aangegeven in meters. Helaas kan de app niet laten zien hoe je er naartoe loopt.

Nextbikestation Boschstraat/Markt in Maastricht.

Bij de locatie Keizer Karelplein/Vrijthof aangekomen staan nog enkele deelfietsen in het rek. De app geeft ons een nummercode, die we invoeren op het toetsenbord bovenop de bagagedrager. De kabel waar de fiets aan vastzit springt los. Met de fiets hebben we geen geluk, het voorwiel loopt aan. Er is mee te rijden, maar fijn is het niet. Daarom toch maar ingeleverd op het volgende fietsdeelstation: Boschstraat/Markt. Bij het afmelden komt geen mogelijkheid in beeld om de schade te melden. Maar die optie, zo blijkt achteraf, zit wel degelijk in de app. Sorry Nextbike!

Mosae Forum, aan de voet van de Wilhelminabrug.

Overvol
De nieuw gehuurde fiets rijdt prima. Met de acht versnellingen in de naaf is het rijwiel zelfs comfortabel te noemen. Het mandje voorop had iets groter gemogen. We rijden naar het volgende Nextbikestation: Mosae Forum, aan de voet van de Wilhelminabrug. Het station staat helemaal vol, enkele deelfietsen staan zelfs naast het rek, maar dat is volgens de regels. Omdat de technologie in de fiets zit, in plaats van in het fietsenrek, kun je de fiets gewoon afmelden. Nextbike herverdeelt de fietsen dagelijks over de stad, en onderhoudt ze ook.

Over de Wilhelminabrug gaat de fietstocht verder naar station Maastricht. De Nextbikevoorziening op het stationsplein is vol. En de vijfde binnenstadslocatie, Céramique, is overvol. Er lijken meer fietsen dan stallingsplekken. Tijdens onze drie uur durende verkenningstocht zien we geen andere deelfietsgebruikers. De overige twee locaties, de stations Noord en Randwyck, hebben we niet bezocht. Mogelijk zijn daar veel lege plekken van reizigers die naar het centrum zijn gefietst.

In de beginperiode hebben ongeveer 60 mensen per week een Nextbike gehuurd, zegt woordvoerster Suzan van Beek van Arriva. “En het gebruik stijgt. Nextbike is ideaal voor de ov-reiziger die de fiets gebruikt als voor- of natransport. Maar ook voor toeristen. We komen nog met marketingacties zowel voor gewone reizigers als zakelijke klanten. Op termijn willen we de deelfiets aanbieden in combinatie met een trein- en/of busabonnement.”

Nextbike zat in het aanbod van Arriva tijdens de aanbesteding van de concessie Limburg. In samenwerking met Maastricht Bereikbaar wil Arriva het fietsdeelsysteem binnen twee jaar laten doorgroeien naar 250 fietsen op 25 locaties. Wellicht moet Arriva dan iets aan de prijs doen, want met 1,50 euro per half uur en 15 euro per dag is Nextbike niet goedkoop. Met een jaarabonnement voor 60 euro fiets je de eerste 30 minuten wel gratis.

Urbee
Een heel andere formule heeft de Amsterdamse startup Urbee. De jonge onderneming verhuurt elektrische deelfietsen aan bedrijven en particulieren. De drie aandeelhouders verzorgen ook de dienstverlening: fietsbouwer Qwic maakte het ontwerp voor de deelfiets en levert de fietsen, Dutch Bicycle Rental (verhuurder van fietsen in recreatiegebieden) verzorgt het onderhoud en Skopei is de maker van het slimme slot en het reserveringssysteem.

De elektrische fiets rijdt snel en soepel, blijkt na een proefritje op IJburg waar Urbee kantoor houdt. “CO₂ reduceren is onze doelstelling”, vertelt directeur Fleur Schraven. “Wij willen zoveel mogelijk vervuilende autoritten vervangen door fietsritten in de stad. Van alle autoritten is 80 procent korter dan 20 kilometer. De elektrische fiets is perfect voor die afstand.”

Bedrijfsverzamelgebouwen
Op vijftien plaatsen in de stad staan de deelfietsen. Binnenkort komen er vijf locaties bij. Bedrijven in bedrijfsverzamelgebouwen zijn de primaire doelgroep van Urbee. Zij kunnen voor hun werknemers een abonnement afsluiten. Diezelfde fietsen kunnen dan meestal ook door particulieren of toeristen worden gehuurd, via de app. “Urbee heeft een hoge gunfactor”, zegt Schraven. “Wij moeten het hebben van mensen die voor open source en delen zijn.”

Directeur Fleur Schraven opent een fiets bij het Urbee-kantoor op IJburg.

De fiets inleveren op een andere plek is niet mogelijk bij Urbee. “Dan kan de businesscase niet uit”, zegt Schraven. “De herdistribtie van fietsen kost veel energie en is duur. In Antwerpen betaalt de gemeente daarvoor. Amsterdam wil dat niet, wij krijgen ook geen subsidie van de gemeente. Maar terugbrengen naar dezelfde locatie is ook geen groot bezwaar, er is voldoende behoefte aan heen-en-weerritten.”

Het slot van Skopei dat Schraven laat zien voelt verrassend licht aan. Het werkt met gps en maakt gebruik van het zuinige LoRa-datanetwerk van KPN. Na reservering van een fiets ontvang je via de mail een zes-cijferige code die je moet intoetsen op het slot. Openen van het slot via de app zag Urbee niet zitten. “Dat werkt met bluetooth”, zegt Schraven. “Als je smartphone leeg is werkt het niet meer.”

NS-Businesscard
Hoewel Urbee zich vooral profileert als vervanger voor de auto, zoekt Schraven ook de verbinding met het ov. De elektrische fiets zou slecht lopende buslijnen kunnen vervangen. Voor de last mile acht ze Urbee minder geschikt. Een mooie opsteker is dat Urbee binnenkort wordt opgenomen in het productenpakket van de NS-Business Card. Schraven: “NS en Urbee bijten elkaar niet. Ooit is NS zelf begonnen met elektrische OV-fietsen, maar dat wil het bedrijf niet meer. De ruimte in de fietsenstallingen is te beperkt. Er is een doelgroep die niet op de OV-fiets stapt maar wel op een elektrische fiets. Het voegt dus iets toe voor NS.” De eerste tien Urbee-fietsen voor NS-klanten staan al bij station Zuid.

Momenteel zijn er 125 Urbee-fietsen verdeeld over 15 stations. “Eind dit jaar willen we 100 stations hebben met 1000 fietsen in groot-Amsterdam, maar dat is wel erg ambitieus”, geeft Schraven toe.

Overal een fiets met één account
De vele deelfietssystemen die het licht zien, maken het de reiziger niet makkelijker. Voor ieder systeem moet je immers een app downloaden en een account aanmaken. Het zou mooi zijn als je met één account overal een deelfiets kunt huren, vindt Ronald Haverman, bekend als oprichter van OV-fiets. De wildgroei is hem een doorn in het oog.

Ronald Haverman verwacht dat de Chinese deelfietsen ook in Nederland zullen opduiken.

Haverman is een van de mensen achter de vrijwilligersorganisatie CommonBike, die is voortgekomen uit een open-standaard-groep van CROW-Fietsberaad. Vrijwilligers programmeren sinds een jaar verbeteringen voor het gebruik van de deelfiets. De deelfietsen die CommonBike inzet op vijf locaties in Leiden, zijn geleend van EasyFiets, een onderneming die tweehandsfietsen verhuurt en least.

De honderd gebruikers van CommonBike behoren voorlopig tot een testgroep. Nu nog krijgen ze het fietssleuteltje van de beheerder van de stalling. Gewerkt wordt aan een app waarmee verschillende intelligente sloten kunnen worden geopend op basis van open-source-software. Slotenfabrikant Axa en Skopei werkten daar aan mee.

“Voor CommonBike is het gedachtegoed het belangrijkste”, zegt Ronald Haverman. “Wij proberen zoveel mogelijk deelfietssystemen in één account onder te brengen volgens het zwaan-kleef-aan-principe. Het is zonde dat de overheid veel geld steekt in pilots, waarvan een deel niet succesvol zal zijn. Overheden zouden het principe van 'overal een fiets met één account' kunnen steunen door bij aanbestedingen de open standaard van CROW-Fietsberaad op te nemen als eis.”

Chinese fietsen
“Wij hebben in Nederland het geluk dat we de fase van dure rekken en dockingstations kunnen overslaan. Als we starten met elektronische sloten nemen we een voorsprong op de deelfietsprojecten in steden als Parijs, Londen en Barcelona. De komst van de spotgoedkope deelfietsen uit China zal de markt flink opschudden. De eerste deelfietsen, met slim slot en zonder fietsenrek, staan al in Cambridge en Bristol. Ik verwacht dat ze ook in Nederland gaan opduiken”, aldus Haverman.

Aan één account voor alle deelfietsen werkt Urbee-directeur Fleur Schraven graag mee. Syntus is terughoudender. “Misschien op termijn”, zegt Rob Plooy. En Arriva ‘volgt de ontwikkelingen in de markt’.