OV en Spoortafels missen regie Rijk

De OV en Spoortafels zijn opgericht in 2014. Ze komen voort uit de Lange Termijn Spooragenda, het programma van het Rijk voor het spoor tot 2028. Doel van de OV en Spoortafels is om nationaal en regionaal openbaar vervoer beter op elkaar af te stemmen voor een betrouwbare en voorspelbare reis van deur tot deur.

Achtergrond is de roep vanuit de regio om meer regie van het Rijk waar het gaat om bijvoorbeeld campagnes, dienstregelingen, investeringen, OV-chipkaart, reisinformatie en tarieven. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) heeft een directie OV en Spoor, vandaar de naam OV en Spoortafels. Wel wat gekunsteld: alsof spoor geen ov is.

Er zijn zes OV en Spoortafels: één landelijke (met IenM, NS, ProRail, ov-autoriteiten, ov-bedrijven en reizigersorganisaties) en vijf landsdelige tafels (met in principe dezelfde partijen). Daarnaast is er een Spoorgoederentafel.

Beleid en projecten
Staatssecretaris Dijksma van IenM organiseert en leidt de landelijke tafel. De landsdelige tafels worden voorgezeten door een gedeputeerde van een provincie, meestal bij toerbeurt. De tafels gaan over bestuurlijke zaken, dus over beleid en projecten. Ze komen twee keer per jaar bijeen: in het voor- en het najaar. Eerst de vijf landsdelige tafels. Twee tot drie weken later volgt dan de landelijke tafel met dezelfde agendapunten. In het voorjaar gaat het over de beleidsprioriteitenbrieven aan NS en ProRail. Daarin vertelt IenM waaraan NS en ProRail extra aandacht moeten besteden in het komende jaar. In het najaar staan het nieuwe vervoerplan van NS en het nieuwe beheerplan van ProRail op de agenda.

Investeringen
Andere agendapunten kunnen zijn: de betaalbaarheid van het ov, investeringen, ketenvervoer, de nieuwe dienstregeling van NS, punten van ProRail (Ertms, werkzaamheden), snellere verbindingen naar landsdelen (Groningen, Leeuwarden, Enschede, Nijmegen, Maastricht en Vlissingen) en wensen vanuit de regio (beter spitsvervoer in de Randstad, snellere treinen naar buurlanden). OV-chipkaartzaken horen in principe thuis in het Nationaal Openbaar Vervoerberaad (NOVB) van overheden en vervoerders.

Meer proces dan inhoud
De OV en Spoortafels zijn het enige platform waar alle partijen bij elkaar komen, signaleert bureau Twynstra Gudde in een evaluatie: “Er is meer rust gekomen, partijen weten elkaar beter te vinden en hebben meer aandacht voor het netwerk als geheel. (...) Tegelijkertijd hebben de tafels zich nog onvoldoende bewezen als het gaat om het boeken van concrete resultaten en komt de deur-tot-deurambitie nog onvoldoende uit de verf.” Of zoals enkele deelnemers aan de tafels erkennen: het is meer proces dan inhoud.

Waan van de dag
“De ambtelijke voorbereiding is goed, maar te strak voor het goede gesprek”, concludeert Twynstra. Vaak blijft het bij het beleefd uitwisselen van standpunten in plaats van levendig discussiëren. Van de onderzoekers mag het minder gaan over de waan van de dag en meer over strategie, zoals een langetermijnvisie op het ov.

De afgelopen tijd spraken de OV en Spoortafels veel over het verdelen van geld over verschillende spoorprojecten tot 2028, waarbij de staatssecretaris meldde dat er geen extra geld is. Twynstra: “Die herijking zorgde ervoor dat de focus lag op eigen belangen en verlangens en niet op gezamenlijke ambitie.” De status van de OV en Spoortafels is onduidelijk: nemen ze nu wel of geen besluiten? “Dit ondermijnt de kracht van de tafels.” Door dominantie van IenM, NS en ProRail ligt de nadruk te sterk op spoor en te weinig op ov.

Te veel clubjes
Reizigers leken aanvankelijk niet welkom. Dankzij een lobby van reizigersvereniging Rover zitten er nu zelfs twee vertegenwoordigers aan de landelijke tafel: Jan van Leijenhorst (voorzitter Rocov Utrecht) namens de Rocov’s of regionale overlegorganen en Arriën Kruyt (voorzitter Rover) namens de landelijke consumentenorganisaties. De Rocov’s vaardigen naar elke landsdelige tafel één van hun voorzitters af.

“Er zijn nu te veel clubjes”, vindt Kruyt: “OV en Spoortafels, NOVB, Locov en Samen op Reis. Ik zie meer in één WODC-achtig instituut voor het hele ov.” Dit Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum is een zelfstandig onderdeel van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Het doet onafhankelijk beleidsonderzoek, maar trekt wel gezamenlijk op met het moederministerie en andere partijen.