OV-reisinformatie: intenties in uitvoering

In 2014 is door het Nationaal Openbaar Vervoer Beraad (NOVB) een project gestart om informatie uit OV-chipkaartdata te halen. Voor een efficiënt en effectief openbaar vervoer, waar subsidie op een verantwoorde manier wordt ingezet, is inzicht nodig in reispatronen uit de ritten en reizen die gemaakt worden. Waar komt een reiziger vandaan en waar eindigt de reis? Nu is er voor overheden alleen inzicht in de losse ritten per concessie. Het doel is dat groepen reizigers van de NS en van stads- en streekvervoerders ook over concessiegrenzen heen gevolgd kunnen worden. Zo kan de deur tot deurreis van de reiziger worden verbeterd.

Ontsnippering
De intentieverklaring is in eerste instantie bedoeld om analyses van bijvoorbeeld overheden en kennisinstellingen op hun netwerk mogelijk te maken. Door de OV-chipkaart zijn reisdata nu nog versnipperd, omdat elke rit bij een vervoerder geregistreerd wordt als aparte reis. Het doel is alle opeenvolgende ritten van verschillende vervoerders te koppelen, zodat inzicht ontstaat in de reispatronen. Zo kunnen concessiegebieden en lijnennetten beter ontworpen worden, aansluitingen van verschillende vervoermiddelen verbeteren, de knooppuntinrichting en de perrontoewijzing geoptimaliseerd worden. Ook scenariostudies worden dan op basis van echte data uitgevoerd.

Lees ook: Op weg naar data-voorbeeld Londen

Nieuwe kansen
Het is straks duidelijk waar de reizigers vandaan komen en waar de reis eindigt, ook als een reis uit meerdere ritten bij meerdere vervoerders bestaat. Dat levert veel nieuwe kansen op. Bijvoorbeeld de concessie Amstelland-Meerlanden, die in december 2017 gestart is. Als vanaf het begin data beschikbaar komen over de reispatronen van en naar Schiphol, kan de inrichting van de concessie door de looptijd heen verbeterd en geoptimaliseerd worden. Dat levert meer en meer tevreden reizigers in het ov op, zo is de gedachte.

In Rotterdam werd station Blaak lang door intercity’s overgeslagen. Door analyse van globale gegevens van een landelijke enquête kwam OV bureau Randstad er achter dat veel reizigers vanaf Rotterdam Centraal terugreizen met de metro naar Blaak, omdat hun werkplek aan de oost-west metrolijn ligt. Tijdverlies en niet efficiënt voor reizigers. Op basis van dit inzicht is nu van Blaak een intercitystation gemaakt.

De provincies Overijssel, Gelderland en Flevoland willen hun concessies logischer indelen op basis van de werkelijke reizen die worden gemaakt. Informatie over concessiegrensoverschrijdende reizen (inclusief de NS-reizigers) ontbreekt. In een pilot die in het kader van de intentieverklaring wordt uitgevoerd, brengt Translink die informatie nu boven water. Mobility as a Service (MaaS) staat in de kinderschoenen. Voor een optimale inzet van openbaar vervoer bij MaaS is beter inzicht nodig in de reispatronen.

Bescherming privacy
De privacy van reizigers moet beschermd worden. Er moet immers voorkomen worden dat op kaartniveau kan worden nagegaan wie waar wanneer heeft gereisd. Op verzoek van de vervoerders werd daarom een advocatenkantoor in de arm genomen om mee te kijken met het privacyvraagstuk. In een jaar formuleerden de partijen een aantal vragen voor de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Een voorbeeld: ‘In hoeverre zijn vervoerders nog verantwoordelijk als data van verschillende vervoerders tot informatie worden gecombineerd?’ Dat is belangrijk, want er bestaat een risico op flinke boetes. De AP verwees echter naar de bestaande wet en jurisprudentie. Er is nu wel afgesproken dat de AP meekijkt in het proces, om fouten te voorkomen.

Aanvankelijk was het de bedoeling dat een extern bureau zou gaan zorgen voor de makelaarsfunctie tussen informatievraag en -aanbod. Maar omdat Translink al alle OV-chipkaartdata van alle vervoerders krijgt is er voor gekozen ook de informatiefunctie daar neer te leggen, in een apart, afgesloten deel van de organisatie.

Vrijblijvend?
Het resultaat is de intentieverklaring die er nu ligt. De intenties die genoemd worden zijn mooi, maar vervoerders mogen een informatieverzoek weigeren als ze vinden dat er bedrijfs- of concurrentiegevoelige informatie wordt vrijgegeven. Ook mogen vervoerders weigeren om informatie te geven als zij menen dat de privacy in het geding is of als de gevraagde informatie niet volledig is. Vervoerders willen ook bepaalde  informatie wel delen met overheden, maar liever niet met marktpartijen.

De Tweede Kamer heeft zich ook uitgesproken. De motie (.pdf) die Betty de Boer (VVD) en Stientje van Veldhoven (D66) in 2016 hebben ingediend was een duidelijke oproep aan de regering om zich hard te maken voor een open informatievoorziening. Deze motie is gesteund door alle partijen en overgenomen door de staatssecretaris. De motie stelt dat er regelgeving wordt overwogen als op 1 januari 2018 de informatievoorziening niet is geregeld. De staatssecretaris (inmiddels diezelfde Van Veldhoven) heeft zo een stok achter de deur om de informatievoorziening te versnellen.

Open informatievoorziening in 2019
Begin 2018 wordt duidelijk of het systeem wat overheden en vervoerders voor ogen hebben voldoende waarborgen biedt op het gebied van privacy. Stap voor stap wordt, met behulp van concrete vragen, de open informatievoorziening verder uitgebouwd. Dat vergt investeringen in tijd en geld, maar moet uiterlijk in 2019 leiden tot een volledig open informatievoorziening op basis van OV-reisdata.