Spoor negeert klantwensen

Geen vaste treincorridors, geen hogere snelheden en geen aparte spitsdienstregelingen. In hun operationele uitwerking ‘Beter en meer’ houden NS en ProRail vast aan het vertrouwde principe van de dienstregeling 2007 en het vergezicht Programma Hoogfrequent Spoor (PHS).

Beter en meer is een voorschot op de Lange Termijn Spooragenda die het kabinet dit voorjaar publiceert. NS en ProRail willen het spoor eerst betrouwbaarder maken en pas later de frequentie verhogen: “Eerst beter, dan meer.” Intercity’s in vaste corridors (in plaats van lijnen met wisselende bestemmingen) maken het spoor robuuster. Vooral spoorbouwbedrijven hebben daar de afgelopen jaren voor gepleit.

NS en ProRail maken een andere afweging: “We kiezen ervoor zoveel mogelijk reizigers zoveel mogelijk rechtstreekse verbindingen te blijven bieden. Die verlagen de reistijd, verhogen het gemak en maken de trein aantrekkelijk voor alle treinreizigers.”

Snel en frequent
Het overgrote deel van de reizigers, bestaande uit forensen en studenten, willen vooral snelle en frequente treinen. Dat bleek uit marktonderzoek voor de dienstregeling 2007, waarbij NS Intercity’s en sneltreinen die elk half uur reden samenvoegde tot langzamere Intercity’s die elk kwartier rijden. Alleen de kleine groep sociaal-recreatieve reizigers wenst vooral directe treinen.

Klantwensen

forensen & studenten          sociaal-recreatieve reizigers
1. snel                                           rechtstreeks
2. frequent                                    punctueel
3. punctueel                                 voldoende capaciteit
4. voldoende capaciteit                 cross-platform overstappen
5. rechtstreeks                             frequent
6. korte overstaptijden                  snel
7. cross-platform overstappen      korte overstaptijden

 

Spitsdienstregelingen voor forensen en studenten, zoals het OV-bureau Randstad vraagt, komen er ook niet. De acht ov-autoriteiten in het bureau denken aan kortere lijnen met frequentere Intercity’s die op meer knoopstations stoppen. “Doorgaande lijnen zijn met name voor de incidentele reiziger aantrekkelijk omdat het overstappen tot een minimum wordt beperkt”, staat in hun pamflet Beter spoorvervoer voor spitsreizigers in de Randstad (.pdf). “Maar lange lijnen zijn kwetsbaar. Korte lijnen met hoogfrequente treinen maken het systeem robuuster.”

“De voordelen van spits-daldifferentiatie wegen niet op tegen de nadelen”, oordelen NS en ProRail in Beter en meer. Aparte spitsdienstregelingen met kortere Intercitylijnen kunnen ervoor zorgen dat doorgaande reizigers meer moeten overstappen. En ze kunnen leiden tot wisselende uurpatronen in spits en dal, of op werkdagen en in het weekend.

Hogere snelheid
NS en ProRail voelen verder weinig voor hogere snelheden van 160 tot 200 kilometer per uur op topcorridors, een wens van enkele adviesbureaus en de Tweede Kamer. De gemiddelde rijsnelheid kan volgens Beter en meer op twee manieren omhoog. Ten eerste met een hogere maximum snelheid. “Dit leidt in de meeste gevallen tot hoge investeringskosten in infrastructuur en materieel, en heeft beperkte afname van de rijtijd tot gevolg”, zeggen NS en ProRail. Zij hadden van het ministerie van Infrastructuur en Milieu het verzoek gekregen niet om extra investeringen te vragen.

Het kan ook door de snelheid te verhogen bij stations en op emplacementen: van 40 naar 60 of 80 kilometer per uur. “Dit biedt voordeel voor alle treintypes en heeft een grotere invloed op rijtijdverkorting”, aldus NS en ProRail.

PHS vanaf 2035
Als het aan NS en ProRail ligt wordt PHS in de nieuwe vervoerconcessie (2015-2025) slechts op twee trajecten ingevoerd. Na 2017 komen er alleen zes Intercity’s per uur op het middendeel van de A2-corridor (Amsterdam–Eindhoven) en acht Intercity’s per uur op het drukste stukje van de Oude Lijn (Den Haag–Rotterdam). Aanvankelijk was de bedoeling van PHS elke 10 minuten een Intercity op vier hoofdassen, gereed in 2020. Rond 2025 – dus over 11 jaar en wellicht ná de nieuwe vervoerconcessie – volgen zes Intercity’s per uur op het noordelijk deel van de A2-corridor (Alkmaar–Amsterdam), op nog een druk stukje van de Oude Lijn (Leiden–Den Haag), een groot deel van OV-SAAL (Schiphol–Almere) en Gouda– Utrecht. PHS in de hele Randstad lukt pas vanaf 2035. Hoogfrequente Sprinters gaan alleen rijden rond Amsterdam, Utrecht en op Leiden–Dordrecht.

Bij alle plannen voor hoogfrequent rijden houden NS en ProRail veel slagen om de arm. Een van die slagen is voldoende marktvraag. In hun operationele uitwerking gaan NS en ProRail uit van 0,4 tot 1,9 procent groei per jaar tot 2030. Dat is optimistisch ingeschat, inclusief invoering van PHS en exclusief versobering van de OV-studentenkaart.