'Subsidie nachttrein verstoort de markt'

Flixbus stuurde op 9 oktober een brief aan de Tweede Kamer, waarin ze schrijft dat de Nederlandse subsidie volgens wet- en regelgeving niet is toegestaan. Volgens de van oorsprong Duitse vervoerder is de verbinding tussen Wenen en Amsterdam juridisch gezien een open access-trein, die niet onder een concessie valt.

En daarom mag de exploitatie op dit traject volgens de vervoerder niet op deze wijze door de overheid gesubsidieerd worden. De ÖBB NightJet zou concurreren met twee grensoverschrijdende Flixbus-lijnen op het traject Amsterdam – München en Amsterdam – Wenen, die geen subsidie ontvangen.

Meer potentiële interesse
Flixbus schrijft dat meerdere Europese spoorvervoerders interesse kunnen hebben in het aanbieden van internationale treindiensten, waaronder Flixbus zelf. Het ministerie had alle operators gelijke kansen moeten bieden om hun interesse kenbaar te maken. In het geval een subsidie gewenst is, hadden alle vervoerders hier op kunnen reageren.

Zo denkt Transdev, dat onder meer een internationale nachttrein rijdt op het traject Stockholm - Berlijn, er ook over. In een reactie laat het bedrijf weten: “Het was mooi geweest als alle partijen de kans hadden gehad om op deze lijn te bieden.” Of Transdev zelf ook had willen bieden, laat de vervoerder in het midden: “Iedereen moet de kans hebben mee te doen: we gaan onderzoeken of dit wel mag.”

Marktonderzoek
Het ministerie van IenW laat weten dat staatssecretaris Van Veldhoven marktonderzoek heeft laten doen waaruit bleek dat andere vervoerders geen vergelijkbare treindienst kunnen bieden voor 2023. Een woordvoerder zegt met deze aanpak op korte termijn de reiziger alvast te willen faciliteren, en NS in staat is op korte termijn een terugkeer van de nachttrein te faciliteren. Het doortrekken van de bestaande ÖBB-nachttreinverbinding op Nederlands grondgebied, zal dan ook onder de huidige NS-concessie op het Hoofdrailnet vallen.

NS-woordvoerder Hessel Koster stelt tevreden vast: “Blijkbaar vond de staatssecretaris een nachttrein zó belangrijk, dat ze meteen tot actie wil overgaan”. Parallel aan dit traject, wil het ministerie wel met geïnteresseerde vervoerders verkennen of en hoe zij internationaal treinverkeer van en naar Nederland kunnen aanbieden, om zo ook op de langere termijn nachttreindiensten aan te kunnen bieden van en naar Nederland.

Lees ook: NS verlangt Rijksbijdrage voor nachttrein

Geliberaliseerde markt
Sinds de invoering van het Derde Spoorwegpakket in 2007 is de markt voor internationaal spoorvervoer geliberaliseerd. Hierin staat: “Het nationaal beleid […] is gebaseerd op zo min mogelijke overheidsbemoeienis met het internationale personenvervoer, dit wordt hoofdzakelijk beschouwd als een commerciële aangelegenheid.” Dit pakket werd in 2019 opgevolgd door het Vierde Spoorwegpakket, dat beoogt ook voor binnenlands vervoer de markt voor concurrentie te openen.

Lees ook: ‘Vierde pakket maakt spoor effectiever’

Onderzoek van KiM
In het rapport ‘Slapend Onderweg - potentieel van de internationale nachttrein van en naar Nederland’, schrijft het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid dat nachttreinen vaker gesubsidieerd worden, maar dan uitsluitend voor binnenlands vervoer in het kader van een openbaredienstverplichting onder EU-regelgeving. De Oostenrijkse staat verstrekt subsidie voor binnenlandse diensten aan ÖBB of aan internationale diensten met een binnenlandse functie.

Lees ook: Acht steden met potentieel voor nachttrein

Het marktordeningsprincipe van de internationale spoormarkt betekent, zo schrijft het KiM: “Vrije toetreding voor iedere vervoerder die dat wil (onder voorwaarden). Exploitatiesubsidie aan één specifieke vervoerder past hier niet in en lijkt niet compatibel met regelgeving op het gebied van mededinging en staatssteun”.