Wattman keert terug in Luik

De geplande tramlijn loopt van Coronmeuse in het noordoosten naar het stadion van Standard Luik in het zuiden van de stad. In grote lijnen volgt de tram de linkeroever van de Maas, maar een zijtak steekt de rivier over naar het station Bressoux aan de spoorlijn naar Maastricht. Daar wordt ook de remise gebouwd.

De Wattman komt weer terug in Luik, zeggen onze zuiderburen. Luik kende tussen 1872 en 1964 al een uitgebreid tramnet. Maar liefst 3 trammaatschappijen boden tramdiensten aan: stadstrams van de TULE, streektrams van de NMVB en de voor die tijd zeer moderne sneltrams van RELSE tussen Luik en de voorstad Seraing. Tussen 1934 en 1971 reden er ook trolleybussen door Luik.

https://www.youtube.com/watch?v=mRs5FIh5PuM

Eind jaren zeventig begon Luik aan de aanleg van een automatische metro, de TAU (Transports Automatisé Urbain). Onder de Maaskaden werd een tunnel aangelegd, maar de metro kwam uiteindelijk niet van de grond. De TAU ging de geschiedenis in als een van de ‘grote nutteloze werken’ in België. Het prototype van de metro is, net als de trams en trolleybus, te bewonderen in het openbaarvervoermuseum van Luik.

Luik en zijn regio
De stad Luik ligt maar 30 kilometer ten zuiden van Maastricht. Toch stap je net over de Belgische grens een totaal andere wereld binnen. Niet alleen de taal is Frans, de hele oriëntatie van overheid en bedrijfsleven is op Frankrijk gericht. Zo ook het Luikse tramproject, dat voornamelijk gefinancierd wordt door het Gewest Wallonië. Voor de Waalse regering en vervoerder TEC is dit het tweede grote tramproject. Eerder legde de stad Charleroi twee tramtrajecten aan.

In Luik wonen 200.000 mensen. Samen met de voorsteden Herstal, Ans, Saint-Nicolas, Flémalle en Seraing telt de Luikse stadsregio 600.000 inwoners. Het openbaar vervoer wordt sinds de jaren zestig met bussen van lokaal vervoerder STIL en streekvervoerder NMVB verricht. Daarnaast verzorgen de Belgische spoorwegen voorstadstreindiensten in de Luikse regio.

Luik is groot geworden door de mijnbouw en staalindustrie, maar kent momenteel een werkloosheid van ruim 25 procent van de beroepsbevolking. De stad werkt hard aan een economische comeback. Het beroemde hoofdstation Guillemins van de Spaanse architect Santiagos Calatrava is daar hét symbool van. De Luikse universiteit is in 1817 door Koning Willem I gesticht.

Pleidooi voor de tram
Al lange tijd wil Luik iets doen aan de overvolle bussen. De laatste 10 jaar is het aantal busreizigers verdubbeld en de bussen lopen steeds meer vast in het overige verkeer. Op de hoofdassen van het net worden in het drukste spitsuur tegen de 4000 reizigers verwacht, reden dus om over te stappen op de tram als drager van het ov-net. Er moet iets gedaan worden aan het al maar groeiende autoverkeer in de Luikse agglomeratie. Enkele hoofdassen zijn al verzadigd met auto’s, vooral in de Maasvallei. Wie wel eens door Luik is gereden weet hoe chaotisch het verkeer daar elke dag weer is. Na het mislukken van de metroplannen en de successen van de tram in Franse steden werd begin deze eeuw de roep om een tram dan ook steeds sterker.

In 2008 wisten de burgemeesters van de Luikse stadsregio de Waalse minister van Mobiliteit, André Antoine, te overtuigen. Hij besloot een 17,5 kilometer lange tramlijn aan te leggen, van de noordelijke gemeente Herstal door het centrum van Luik naar de zuidelijke stad Seraing. De nieuwe tramlijn komt vrijwel overeen met het 40 jaar eerder opgeheven tramtracé op de hoofdas.

De volgende fase is het plan om daar een tweede west-oostlijn aan toe te voegen: van de westelijke voorstad Ans naar het oostelijke Vaux-sous-Chèvremont. Helaas was ten tijde van dit besluit de economische crisis uitgebroken, die de Luikse ambities beperkte. In 2011 kwam diezelfde André Antoine, nu Waals minister van Financiën, in conflict met de nieuwe mobiliteitsminister Philippe Henry van de groene partij Ecolo over de financiering van het tramproject. Dit leidde tot boosheid en onrust onder de politici in de Luikse regio. Er werd al gesproken over een ‘tramcrisis’.

Uiteindelijk besloten de Waalse regering en burgemeesters uit het Luikse dat het project over drie fasen zou worden uitgesmeerd. Fase 1 omvat het tot 9,8 kilometer ingekort traject, uitsluitend op Luiks grondgebied waarmee meteen gestart kon worden. Als tweede fase volgen dan uitbreidingen van de lijn aan beide einden tot de oorspronkelijke 17,5 kilometer. Een termijn voor fase 2 is niet vastgelegd. Gewest en de Luikse gemeenten hebben wel uitgesproken achter de aanleg van het complete tramnet – inclusief de derde fase – te blijven staan. In januari 2012 ging TEC voortvarend met de nodige studies en aanbestedingsprocedures van fase 1 aan de slag.

Publiek-private samenwerking
De Waalse regering heeft besloten het tramproject als publiek-private samenwerking in de markt te zetten. Het Gewest wees vervoermaatschappij TEC aan als hoofdaannemer van het hele project. De aanbesteding van het DBFM-contract – voor ontwerp, aanleg, financiering en onderhoud van de tramlijn – loopt momenteel. Zelf neemt TEC de exploitatie van de tram op zich. Buschauffeurs van TEC krijgen een opleiding voor het besturen van de trams. De tram wordt geïntegreerd in het regionale openbaar vervoer, met dezelfde tarieven en marketing.

Drie consortia rond de bekende trambouwers Bombardier, CAF en Alstom hebben zich aangemeld voor de aanleg van fase 1. Eind dit jaar wordt de gunning verwacht. Inmiddels heeft TEC opdracht gegeven met de voorbereidende werkzaamheden voor de tramaanleg te beginnen. Overal langs de lijn worden momenteel kabels en leidingen verlegd. De aanleg van de tram is zichtbaar geworden in de stad en is daarmee onomkeerbaar. In 2018 vervoert de Luikse tram volgens de planning zijn eerste reizigers.

https://www.youtube.com/watch?v=c0VliIDIhdM

Franse leest
De tram in Luik wordt helemaal op Franse leest geschoeid. Luik ziet de tram niet alleen als vervoermiddel, maar ook als een impuls voor de stedelijke ontwikkeling. De tram in Luik zal zijn impact hebben op de inrichting van het stedelijk landschap en zal de Luikenaar ook anders laten nadenken over zijn mobiliteitskeuzes. De tram nodigt uit de auto aan de rand van de stad te laten staan, op een van de P+R-terreinen. Ook worden bij de tramhaltes fietsenstallingen geplaatst. De haltes, die worden voorzien van actuele reisinformatie, kaartautomaten en comfortabele wachtvoorzieningen, krijgen een lengte van 45 meter. De trams moeten een lage instap hebben en uit zeven delen bestaan. Er komen acht knooppunten waar de tram aansluit op het nieuwe buslijnennet.

Bij verkeerslichten krijgen de trams voorrang boven het autoverkeer. Verder zet Luik hoog in op een fraaie herinrichting van de openbare ruimte langs de tramlijn. In de binnenstad rijdt de tram in één richting door de belangrijke winkelstraat En Féronstrée, die verder alleen voor voetgangers toegankelijk wordt. Op twee trajecten – rond het station Guillemins en in de oude binnenstad – moet de tram zonder bovenleiding kunnen rijden.

Tymon de Weger is zelfstandig adviseur in het openbaar vervoer. Hij was onder meer wethouder in Enschede, Utrecht, Breukelen en Lansingerland.

Het tramproject
1^e fase:

• tramlijn Coronmeuse–Stadion Standard Luik, 8,5 kilometer, 19 haltes
• zijtak Pont d’Atlas–Bressoux, 1,3 kilometer, 2 haltes
• totaal 9,8 kilometer, 21 haltes, 4 P+R-terreinen met 1700 parkeerplaatsen
• investering: 325 miljoen euro

2^e fase:

• verlenging naar Herstal, 4,7 kilometer, 7 haltes
• verlenging naar Seraing, 3,0 kilometer, 4 haltes
• totaal 17,5 kilometer, 32 haltes, 7 P+R-terreinen met 2600 parkeerplaatsen
• investering fase 1 en 2 samen: 484 miljoen euro

3^e fase:

• west-oostlijn Ans–Vaux-sous-Chèvremont, circa 15 kilometer, 25-30 halte
• investering: 300–700 miljoen euro

Inschrijvende consortia

• Mobiliège: Alstom, BAM PPP, PGGM - DG Infra
• LegiaExpress: Bombardier, Meridiam, CFE, Vinci
• Tramardent: CAF, Colas, DIF

Het concortium MobiLîdge rond Siemens heeft zich in juni teruggetrokken.

Tijdschema

december 2008
besluit Waalse regering: € 484 mln beschikbaar voor tramlijn Herstal-Seraing
april 2009
TEC vraag Waalse regering toestemming voor pps-procedure
april 2011
TEC draagt consortium LiègeTram de technische studies op
december 2011
herzien besluit: fase 1 Coronmeuse – Standard, € 325 mln
mei 2012
TEC draagt bureau’s Pissart en Stratec studies naar milieu-effecten en wensen bevolking op
juli 2012
start prekwalificatie voor de aanbesteding
november 2012
4 consortia geselecteerd uit 5 inschrijvingen
maart 2013
de 4 consortia krijgen specificatie van project
juni 2013
TEC kiest het ontwerp van de tram met raadpleging van bevolking
januari 2014
Waalse regering verleent vervoerconcessie voor de tram aan TEC
februari 2014
TEC start formele aanbesteding
maart 2014
TEC draagt BAM Galère-Hydrogaz verleggen kabels/leidingen op
juni 2014
consortium MobiLîdge trekt zich terug
augustus 2014
aanbiedingen van 3 consortia ingeleverd
september 2014
beoordeling aanbiedingen door TEC, PWC, Stibbe en LiègeTram
december 2014
de 2 hoogste bieders worden uitgenodigd eindbod in te leveren
voorjaar 2015
start aanleg en opdrachtverstrekking bouw trams
voorjaar 2018
voltooiing aanleg, testperiode, start exploitatie

Website van het project Tramway Liège, met tracétekeningen en een verhelderend videofilmpje: www.keskistram.be

Website van het lokale initiatief om tot het Luikse tramproject te komen: www.tramliege.be