Onderzoek PBL: Fors langere reistijden voor OV-gebruikers, vooral buiten de stad

donderdag 26 september 2024

De afhankelijkheid van het openbaar vervoer zorgt ervoor dat mensen in landelijke gebieden of aan de randen van steden steeds langer onderweg zijn naar werk, onderwijs en zorgvoorzieningen. Dit blijkt uit een recent onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). De auto blijkt in vrijwel alle gevallen de snellere optie, zelfs in de spits. Vooral voor mensen zonder toegang tot een auto wordt het bereiken van essentiële voorzieningen een uitdaging.

Jeroen Bastiaanssen van het PBL wijst op een fundamenteel probleem in de OV-infrastructuur. “De afgelopen jaren hebben we sterk geïnvesteerd in snellere verbindingen tussen steden, met name door middel van Intercity-treinen. Dit maakt reizen tussen stedelijke knooppunten snel en efficiënt, maar het fijnmazige OV-netwerk in regionale en landelijke gebieden is tegelijkertijd afgebouwd,” aldus Bastiaanssen. Hij geeft aan dat deze trend al jaren gaande is, maar door de coronapandemie is versneld: “Tijdens de pandemie is het OV op veel plaatsen afgeschaald en dit is maar in beperkte mate teruggebracht naar het oude niveau.”

Het gevolg hiervan is dat kwetsbare groepen, zoals ouderen en jongeren zonder rijbewijs, vaak veel langer onderweg zijn naar belangrijke bestemmingen zoals ziekenhuizen. Uit het onderzoek blijkt dat 30 procent van de ouderen in Nederland niet binnen een half uur een zorgvoorziening kan bereiken met het openbaar vervoer. Voor 12 procent duurt de reistijd zelfs langer dan 45 minuten, een probleem dat zowel in stedelijke als landelijke gebieden speelt.

Geen auto, veel langere reistijd Bastiaanssen benadrukt dat beleidsmakers meer oog moeten hebben voor de gevolgen van een afnemend OV-netwerk. “Een kwart van de huishoudens in Nederland beschikt niet over een auto, en dat aantal is hoger in stedelijke gebieden. Voor deze groep zijn de reistijden met het openbaar vervoer vaak aanzienlijk langer dan voor automobilisten, zelfs tijdens de spits.” Dit probleem raakt met name lage inkomens en jongeren, die nog niet in staat zijn om auto te rijden.

Daarnaast wijst Bastiaanssen erop dat ook mensen die wel over een auto beschikken, vaker het openbaar vervoer zouden willen gebruiken. “We zien dat er potentie is voor een verschuiving naar het OV, maar dan moeten de verbindingen er wel zijn. Mensen kiezen vaak voor de auto omdat de reistijd per OV simpelweg te lang is geworden.”

Drie maatregelen om bereikbaarheid te verbeteren Om deze problemen aan te pakken, stelt het PBL drie concrete maatregelen voor. Ten eerste moet het OV beter toegankelijk worden gemaakt met de fiets. "We zien dat OV-knooppunten vaak lastig te bereiken zijn zonder de auto. Als we zorgen voor goede fietsinfrastructuur naar stations en bushaltes, kan dat de bereikbaarheid aanzienlijk verbeteren."

Daarnaast moet er volgens het PBL beter worden nagedacht over de locatie van voorzieningen zoals ziekenhuizen en scholen. “Het is van cruciaal belang dat deze voorzieningen goed bereikbaar zijn met het openbaar vervoer. We zien nu dat veel nieuwe ziekenhuizen op locaties worden gebouwd die lastig met het OV te bereiken zijn, wat vooral voor ouderen een groot probleem is.”

Ten slotte pleit Bastiaanssen voor beter doordachte nieuwbouwprojecten. “Bij het bouwen van nieuwe woonwijken moet vanaf het begin rekening worden gehouden met goede OV-verbindingen. Dit kan helpen om de afhankelijkheid van de auto te verminderen en het OV voor meer mensen een aantrekkelijk alternatief te maken.”

In de komende jaren zal de druk op het OV-netwerk alleen maar toenemen, vooral in stedelijke gebieden. Daarom is het volgens het PBL belangrijk om nu actie te ondernemen om de bereikbaarheid voor iedereen te waarborgen.