Post-corona: nieuwe kansen op beter betalen

Anderhalve meter afstand houden is het devies om het coronavirus de baas te worden. In het openbaar vervoer is dat niet evident. Bijna iedere reiziger kent wel de volgepakte treinen, metro’s trams en bussen en het gekrioel van mensen door de stationshallen en andere drukke ov-knopen. Zoals het er nu naar uitziet, komen die tijden voorlopig niet meer terug. Er moeten manieren gevonden worden om straks met een groeiende reizigersstroom iedereen toch voldoende afstand te laten houden.

Uiteraard betekent dat in ieder geval minder mensen per voertuig. Waar in een normale bus voorheen nog 80 mensen vervoerd konden worden, is het maximum nu al bereikt bij hoogstens 10 of 11 reizigers. Ook in treinen moet de zitplaatscapaciteit drastisch naar beneden bijgesteld worden en zijn staanplaatsen, evenals bij bussen, ook waarschijnlijk uit den boze.

En wat te denken van de loopstromen? Nu de enige beperking ‘slechts’ dat vooraan instappen bij de bus niet meer kan. Dit kan nog met een scherm worden opgelost. En op knooppunten wordt er wellicht gewerkt met looprichtingen. Trappen die slechts in één richting gebruikt mogen worden, een nog betere routering om stilstaan door zoeken zoveel mogelijk te voorkomen; het zijn slechts een paar voorbeelden.

Het in-, uit- en omchecken blijft, ook met beperkte passagiersaantallen, sowieso een bottleneck. Poortjes geven immers oponthoud. Op de perrons is het welhaast onmogelijk – helemaal met krappe aansluitingen – om het gedrang rond toeslag- of omcheckpaaltjes te vermijden; ook al staan er meerdere. Buschauffeur Bart van Leersum zei het onlangs in het NOS Journaal al: nu al staan de passagiers in de bus in de rij om uit te kunnen checken.

En laten we wel wezen: er zijn ook weinig alternatieven. Met poortjes zal er een oponthoud blijven en de paaltjes blijven een reizigersmagneet. Veel reizigers moeten er namelijk op hetzelfde moment gebruik van maken. In de bus zou je in theorie nog de afspraak kunnen maken om pas op te staan om uit te stappen als de voorgaande passagier is uitgecheckt. Maar dit betekent een veel langere halteringstijd. Met andere woorden: meer tijd kwijt en dus meer geld.

Onnodig geld verliezen in een tijd waarin de betaalbaarheid van het ov-systeem al onder druk staat, daar zit niemand op te wachten. Het is dan ook juist nu het moment om als sector om tafel te zitten en nieuwe afspraken te maken. Over financieringen, maar daaraan ook gekoppeld een betaalsysteem dat veilig en efficiënt is. Betalen zonder oponthoud betekent een veilige reis voor de reiziger, een zo vlekkeloos mogelijke dienst voor de vervoerder en beheersbare kosten voor de ov-autoriteit.

De technische mogelijkheden zijn er. Met be-in-be-outticketing bijvoorbeeld is het niet eens meer nodig om een kaartje te kopen of in te checken. Door middel van een app in combinatie met bluetooth- of RFID-technologie kan met behulp van locatiebepaling prima nagegaan worden waar, hoe en wanneer een reiziger gebruik maakt van het ov-systeem. Voor wat betreft de privacy kunnen we misschien nog wel wat leren van de corona-app, mocht deze er komen.

Tot nu toe is zo'n systeem niet van de grond gekomen, ondanks dat er al jaren over gesproken wordt en de techniek er feitelijk klaar voor is. Tot voor kort was single check-in/check-out met de OV-chipkaart zelfs een brug te ver. Eén ov-autoriteit met verschillende vervoerders lukte het wel door goede afspraken te maken: sindsdien is het in Overijssel gewoon mogelijk om te reizen met Blauwnet-treinen zonder om te checken. Of de trein nu van Arriva of Keolis is.

De gemeenschappelijk ov-autoriteiten hebben een uitdaging als het gaat om kostenbeheersing. De vervoerders zijn gebaat bij zo soepel mogelijk reizigersstromen. En de reiziger wil zo veilig en makkelijk mogelijk van A naar B komen. Juist nu, nu de hele kostensystemathiek van het OV-systeem heroverwogen zal moeten worden, ligt er een kans om al deze belangen bij elkaar te brengen en gezamenlijk tot een oplossing te komen.