Energiehubs nodig voor het te laat is

Om energiehubs in de praktijk te realiseren, is het verstandig eerst de maatschappelijke voor- en nadelen voor de relevante stakeholders in kaart te brengen. Tijdens de kennistafel Energiehubs op 28 juni wordt een eerste aanzet gedaan.

Dat is de belangrijkste opbrengst tijdens de vierde kennistafel Energiehubs van 2021, georganiseerd door Stevin Technology Consultants en Acquire Publishing. Tijdens deze sessie schuiven dertien experts vanuit het mobiliteitsdomein aan en staat de maatschappelijke businesscase centraal. Hoe kunnen we komen tot een businesscase, waarin alle betrokken partijen zich kunnen vinden?

Het probleem, zo vat gastspreker en kwartiermaker Hans Bakker het goed samen, is dat er niet één probleemeigenaar is. “Dat komt omdat de urgentie nog niet gevoeld wordt.” Maar, zo stelt Mark Bolech (TNO) later die dag, dat gaat snel gebeuren omdat er een enorm tekort aan groene stroom aankomt. Zodra de urgentie er is, vervolgt Guido Claus (Total), volgen de financiële middelen vanzelf.

We moeten nu alvast de risico’s en opbrengsten per stakeholder in kaart brengen. Want, zo trappen Emiel Trommelen en Rogier Pennings (Stevin) de dag eerder af: “Vervoerders, netbeheerders, opdrachtgevers en gemeenten hebben allen andere belangen en die hebben een andere tijdshorizon.”

Als voorbeeld noemt Pennings Amsterdam Centraal. De beschikbare ruimte is erg beperkt, terwijl de energievraag en -voorziening zich sterk ontwikkelen. Hij vraagt zich af hoeveel het ‘ons’ maatschappelijk waard is om hier de energietransitie toch vorm te geven. “En dat is een complex vraagstuk.”

What’s in it for us all

Ter inspiratie is kwartiermaker Hans Bakker uitgenodigd als gastspreker. Hij is coauteur van het boek ‘Ladders tegen wolken’, over hoe je systeeminnovatie van de grond kunt krijgen. “Maatschappelijke uitdagingen zijn niet in euro’s te kwantificeren. Omdat er niet één probleemeigenaar is gebeurt er weinig, totdat iemand het voortouw neemt. Je hebt te maken met lange doorlooptijden en de klassieke businesscase is niet leidend. Daardoor is een andere dimensie nodig.”

Volgens hem is het belangrijk om vooraf een contextanalyse te doen, om te begrijpen wat de rol van iedere stakeholder is en wat diegene drijft. “Maak verbinding en ga niet uit van what’s in it for me,  maar van what’s in it for us all.” Hij roept op een Coalition of the Willing samen te brengen en daarmee de waardedimensie te verkennen, om er zo samen achter te komen wat iedereen samen wint. Dat gaat verder dan alleen een financiële winst, maar ook om de maatschappelijke effecten.

Maatschappelijke voordelen energiehubs

Geïnspireerd door dit verhaal werken twee groepen, onder leiding van Trommelen en Pennings, een voorbeeld uit waarbij een elektrische bus en vrachtwagen op een hub samenkomen. Zo kunnen alle experts gezamenlijk hun voor- en nadelen op een rijtje zetten, om zo tot een gemeenschappelijke waardedimensie komen.

Naderhand wordt een top 5 aan maatschappelijke voordelen opgesteld. Op 1 staat het ruimtelijk beslag, stelt Paul Broos (ElaadNL). “Zo hebben we minder trafo’s en laadpalen nodig.” Hij stelt dat de vervoerautoriteit daarvoor de opdracht zou kunnen geven. Jeroen Hendrikx (Rijkswaterstaat) voegt toe dat de toegangswegen naar energiehubs zodoende effectiever kunnen worden.

Broos zet een lagere piekbelasting van het elektriciteitsnet op plek 2, hoewel Guido Claus (Total) dat voordeel juist op 1 zet. “Het huidige netwerk loopt tegen zijn grenzen aan, dus dat is nu erg actueel.” Verder noemt Claus de efficiëntere benutting van financiële (publieke en private) middelen. Taco Schmidt (IPO) noemt nog de tijdswinst, omdat bouwwerkzaamheden gebundeld kunnen worden. Broos noemt ook nog minder overlast voor de omgeving op plek 3, zowel tijdens bouw van de laadinfra als qua landschapsvervuiling.

Innovatie in systeem integreren

Peter Mul (OV-bureau Groningen Drenthe) mist de link naar waterstof in het gesprek, waarvoor de Noordelijke ov-autoriteit zich hard maakt. Want op de energiehub is ruimte voor meerdere energiedragers. Bolech vraagt zich af of er groene stroom beschikbaar is om waterstof te maken, waarop Mul oppert zonnestroom vanuit de Sahara per waterstof naar Nederland te vervoeren. “Maar dat maakt de businesscase er niet beter op”, zegt Bolech.

Hans Bakker, ten slotte, vindt dat provincies de energiehubs eigenlijk in de Regionale Energiestrategie (RES) moeten opnemen. “Dat stimuleert partijen ook om integraal te werken en de maatschappelijke voordelen te zien.” Want als we wachten met energiehubs bouwen totdat er echt sprake is van een energieschaarste, dan zijn we te laat.

Ook interesse om bij een kennistafel over Energiehubs aan te sluiten? Stuur een e-mail naar Rogier Pennings: pennings@stevin.com.