Nieuwe kaarten Noordvleugel wijzen niet altijd naar noorden

De driedimensionale knooppuntkaart en tweedimensionale omgevingskaart zijn vanuit de kijkrichting getekend. Ze wijzen dus niet altijd naar het noorden. Uit onderzoek blijkt dat mensen zich makkelijker oriënteren met een kaart in de kijkrichting dan met het noorden boven. Op elke kaart staat de kijkrichting aangegeven met de rode tekst “U staat hier”. Soms is de kaart maximaal 45 graden gedraaid om het perspectief beter te laten uitkomen. “De TomTom in je auto wijst ook niet altijd naar het noorden”, vergelijkt beleidsadviseur Jeske Reijs van de provincie Noord-Holland. Voor reizigers die zich op het noorden willen richten, prijkt rechtsboven op de omgevingskaart een kleine kompaspijl.

Op de driedimensionale kaart van het knooppunt verwijzen spoorpictogrammen en metro-M’s naar de opstapplaatsen van alle vervoerwijzen (bus, tram, metro, trein, taxi, deelauto, huurfiets) en naar zaken die je nodig hebt: automaten, loketten, trappen en liften.

Kaarten maken is de kunst van het weglaten. Zo staan de toiletten niet op de nieuwe kaart van het knooppunt. De verwachting is dat reizigers met hoge nood zich intuïtief naar het stationsgebouw spoeden, waar wc-pictogrammen de weg wijzen. Ook is het toilet niet voor iedereen te bereiken: niet-treinreizigers moeten vaak eerst de poortjes passeren en inchecken. Andere dingen die je niet terugvindt op de kaart: bagagekluizen, fietsenstallingen, geldautomaten, hellingbanen, horeca, in- en uitcheckpaaltjes, NS Hispeed Lounge, politiepost, poortjes, service- en alarmzuil, wachtruimtes en winkels. Anders wordt de knooppuntkaart te druk.

Onder de knooppuntkaart zien reizigers de omgevingskaart, ook in de kijkrichting. Die kaart is tweedimensionaal met markante gebouwen in drie dimensies. De omgevingskaart toont alleen de hoofdstraten en de belangrijkste bestemmingen: maximaal tien op een kleine knoop tot maximaal twintig op een groot knooppunt. Een bestemming moet veel reizigers trekken en mag niet puur commercieel zijn: wel het Rijksmuseum, niet de Rabobank.

Omdat niet alle straten op de kaart staan, ontbreken een ruimte vretend straatnamenregister en de rasterlijnen die de kaart in vakken verdelen. Een cirkel met een straal van 500 meter geeft aan welke bestemmingen je kunt bereiken binnen acht minuten lopen. Het idee is dat reizigers een langere looproute toch niet onthouden of anders beter een bus of tram kunnen pakken. Een looptijd in minuten is gangbaar: 9292 en NS geven ook de looptijd en geen afstand. Go About doet dat wel allebei. Onder de kaarten staat een verwijzing naar de website en het telefoonnummer van 9292. Bus-, tram- en metrolijnen ontbreken op de kaart: anders wordt het teveel spaghetti. Spoorlijnen zie je wel: die geven houvast. Websites, reisplanners en logo’s van vervoerders zijn taboe: te onrustig. Bovendien adviseert 9292 namens alle vervoerders.

Het nieuwe knooppuntoriëntatiepunt (of KnOP), zoals het officieel heet, is voortgekomen uit het project Wayfinding van de provincie Noord-Holland en de Stadsregio Amsterdam. Wayfinding is de verzamelterm voor looproutes, reisinformatie, toegankelijkheid en wegwijzers met als doel reizigers sneller hun weg te laten vinden, vooral op knooppunten. Andere partijen die hebben meegewerkt aan de nieuwe, uniforme kaarten zijn de vervoerders Connexxion, EBS, GVB en NS, de diensten IVV (Infrastructuur, Verkeer en Vervoer) en Metro van de gemeente Amsterdam plus ProRail. Reijs van Noord-Holland: “Omdat de nieuwe knooppuntoriëntatiepunten vaak in niemandsland staan, is nog onduidelijk wie ze gaat beheren. In principe de wegbeheerder.” Met NS en ProRail lopen nog discussies. NS bekijkt hoe het verder wil met de eigen omgevingsplattegrond voor stations.

De 126 verschillende knooppunt- en omgevingskaarten zijn te zien vanaf zondag 14 december, als de nieuwe dienstregelingen ingaan. De knooppunten worden getekend door ontwerper Paul Jansen. De omgevingen komen van de afdeling Cartografie van de provincie Noord-Holland. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu betaalt uit het programma Beter Benutten 2,4 miljoen euro aan betere wayfinding in de Noordvleugel. De provincie Noord-Holland en de Stadsregio Amsterdam leggen elk 1,2 miljoen op tafel. Het budget bedraagt dus een kleine 5 miljoen euro. Ook de nieuwe, uniforme kaarten worden daaruit betaald.