Ook liberaal Australië investeert in tram

Tot voor kort had de Australische overheid weinig aandacht voor het ov. Alleen minder bedeelden maakten gebruik van lokale en regionale bussen. Zij konden aansluiten in de kilometerslange files tussen het Central Business District en de voorsteden. Het ov was in handen van weinig doelmatig draaiende (semi-)overheidsdiensten, die zich niet bekommerden om de kwaliteit van het vervoer.

Vanaf 2010 is de politieke signatuur van Australië geleidelijk gewijzigd van Labor naar Liberal, in zowel het federale parlement als de parlementen van de afzonderlijke staten. De diverse overheden gingen daarna over tot aanbesteding van het openbaar vervoer. Het financiële risico laten de overheden over aan de markt; ze besteden de bouw van raillijnen aan via DBOMF-overeenkomsten (voor ontwerp, bouw, exploitatie, onderhoud en financiering).

De staten New South Wales, Queensland en in mindere mate Western Australia laten zien dat een liberale regering wel degelijk geïnteresseerd is in comfortabel en snel openbaar vervoer en niet al hun kaarten inzetten op de aanleg van autowegen. Overigens stelt de liberale federale regering in Canberra sinds de verkiezingen in september 2013 geen geld meer beschikbaar voor het stedelijk openbaar vervoer. Desondanks moderniseren de staten voor honderden miljoenen bestaande ov-netten (Melbourne) of leggen nieuwe netwerken aan (Sydney, Gold Coast).

Melbourne, grootste tramnet
Het tramnet van Melbourne (3,8 miljoen inwoners) ontkwam als enige aan opheffing en sanering en is met 250 kilometer het grootste tramnet ter wereld. In 1999 splitste de liberale regering van de staat Victoria het
tramnet in twee deelnetten die werden geprivatiseerd.

Na een aanbesteding in 2004 kwam de exploitatie van het ongedeelde net onder de naam Yarra Trams in handen van het Franse Transdev. De daarop volgende aanbesteding eind 2009 won KDR Melbourne, een joint-venture van het Franse Keolis en het Australische Downer Rail. Deze concessie loopt acht jaar, met een optie op verlenging met zeven jaar.

Twee van de 30 tramlijnen maken gebruik van de tracés van twee voormalige spoorlijnen die in 1987 in minder dan vier maanden werden omgebouwd tot tramlijn. De spoorbreedte werd aangepast, de bovenleidingspanning verlaagd van 1500 naar 600 Volt, en er werden naast de spoorwegperrons tramhaltes aangelegd.
Tramlijn 96, die via de omgebouwde St Kilda spoorlijn rijdt, wordt nu als eerste ingrijpend gemoderniseerd. Er stromen 50 nieuwe lagevloertrams in van Bombardier om aan de grote reizigersvraag te voldoen. Tramlijn 96 moet een ‘Premium Line’ worden.

https://www.youtube.com/watch?v=rm-qXcx_OA4

Voor bezoekers van Melbourne rijdt de City Circle tram met opgeknapt materieel uit de jaren vijftig, een icoon voor de stad. Een rit met deze ringlijn door het Central Business District is gratis.

Sydney, grootste stad
In Greater Sydney, met ruim 4,6 miljoen inwoners de grootste stedelijke concentratie van Australië, maken monorail en bussen plaats voor trams. De staat New South Wales, waarvan Sydney de hoofdstad is, kocht in maart 2012 het private bedrijf Metro Transport Sydney op met als voornaamste doel de monorail te slopen. Metro Transport Sydney was exploitant en eigenaar van de eerste in 1997 geopende tramlijn en van de in 1988 als innovatie gestarte Sydney Monorail. New South Wales, verantwoordelijk voor het vervoerbeleid, bepaalde dat de monorail gebiedsontwikkeling in de weg zat. De baan kon bovendien niet worden geïntegreerd met het overige openbaar vervoer in Sydney. De stad krijgt een tramnet, het toeristengebied Darling Harbour wordt ontwikkeld en het Sydney International Convention Complex wordt uitgebreid. Nadat de monorail op 30 juni 2013 zijn laatste rit had gemaakt, werden baan en stations onmiddellijk gesloopt.

Met de 7,2 kilometer lange tramlijn had de liberale minister Gladys Berejiklian andere intenties. De tram maakte vanaf de opening in 1997 gebruik van het tracé van een gesloten
goederenspoorweg naar het havengebied Darling Harbour. In maart van dit jaar is de verlenging van de tramlijn met 5,6 kilometer geopend naar Dulwich Hill, waardoor de westelijke buitenwijken van Sydney een betere verbinding hebben met het centrum.

De tramlijn markeert, na sluiting van de laatste lijn in 1961, het begin van de moderne tram in Sydney. Het materieel uit 1997 is niet goed genoeg bevonden. New South Wales heeft voor ruim 26 miljoen euro in twee tranches 12 lagevloertrams bij CAF besteld. De eerste tram is op 24 juli in gebruik genomen. Eind 2015 zullen alle trams in dienst zijn.

https://www.youtube.com/watch?v=3FUHtImDDlI

Tram naar het zuidoosten
De tramlijn tussen het Central Station en de westelijke buitenwijken van Sydney is maar een bescheiden vingeroefening voor het 'once-in-a-generation'-project, dat New South Wales in december 2012 aankondigde. De aanleg van een 12 kilometer lange tramlijn tussen het treinstation Circular Quay en de Ferry Wharf via het Central Business District en het Central Station naar het zuidoosten van de stad, waar de universiteit, een cricketstadion, een paardenrenbaan, diverse scholen en een ziekenhuis liggen. Het project gaat 1,1 miljard euro kosten en moet de bereikbaarheid en de leefbaarheid van het centrum van Sydney verbeteren. De 2,4 kilometer lange George Street, waardoor nu in de spits honderden bussen en auto’s rijden, wordt over een lengte van een kilometer autovrij gemaakt en omgebouwd tot voetgangersgebied, waar alleen de tram mag rijden.

De tram gaat om de 2 à 3 minuten rijden en moet de verkeerschaos in het Central Business District oplossen. De reistijd per ov tussen Central Station en Circular Quay, een afstand van 2,5 kilometer, moet worden teruggebracht van 30 minuten nu met de bus naar 15 minuten straks met de tram. Er gaan lange lagevloertrams rijden die in de spits in beide richtingen 9000 reizigers per uur kunnen vervoeren. In een kosten-batenanalyse worden de economische voordelen van de tramlijn geraamd op 2,8 miljard euro. Het project levert 10.000 banen op. De verhouding tussen baten en kosten is becijferd op 2,5.

https://www.youtube.com/watch?v=QlP-IljNoNo

De bouw van de tramlijn wordt uitgevoerd als een pps-project, waarbij het te selecteren consortium zorg draagt voor ontwerp, bouw, exploitatie, onderhoud en financiering. New South Wales betaalt het consortium in 15 jaar terug. De bouw moet beginnen in 2015 en de oplevering is gepland in 2019. Uit de drie consortia, die zich begin 2014 inschreven, heeft de staat het consortium Connecting Sydney (met Transdev en Alstom) in oktober als winnaar aangewezen.

Spooruitbreidingen
De bottlenecks binnen het spoornet van Greater Sydney worden aangepakt. Er komt een spoortunnel onder Sydney Harbour. De capaciteit ten noorden van Sydney wordt vergroot door de aanleg van de 23 kilometer lange North West Rail Link, die klaar moet zijn in 2019. Ten zuiden van de stad is de 11,4 kilometer lange South West Rail Link in aanleg, die in 2015 in gebruik komt. De bouw van deze zuidelijke spoorverbinding, begroot op een kleine anderhalf miljard euro, is een jaar eerder klaar en is ruim 200 miljoen euro goedkoper uitgevallen.

https://www.youtube.com/watch?v=MY8KFJLYL8M#t=19

Alle treinstations binnen het Central Business District worden gerenoveerd en uitgebreid. Het netwerk van Sydney Ferries wordt gemoderniseerd en uitgebreid met een aanlandingspunt in het nieuw ontwikkelde woon- en werkgebied Barangaroo met 23.000 inwoners. Diverse uitbreidingen van het tramnet worden voorzien. Het meest concreet is een tramlijn naar het westelijk gelegen Parramatta als tweede centrum van economische activiteit, waarvoor New South Wales 280 miljoen euro heeft gereserveerd.

Gold Coast
Waar de ambitieuze plannen van de staat New South Wales nog in de voorbereidingsfase verkeren, is de noordelijker gelegen staat Queensland al veel verder. Op 20 juli opende de minister van transport Scott Emerson in Gold Coast de eerste tramverbinding van deze staat: G:link. Het idee om een snelle en comfortabele ov-verbinding aan te leggen in Gold Coast, 60 kilometer ten zuiden van de hoofdstad Brisbane, ontstond in 1998. Een ov-verbinding van hoge kwaliteit zou de aanleg van snelwegen in de toeristische kuststreek van Gold Coast overbodig maken.

In juni 2011 verleende Queensland aan het consortium GoldLinQ de opdracht om binnen drie jaar de lijn te ontwerpen, te bouwen, te exploiteren, te onderhouden en te financieren. Binnen dit consortium is een joint-venture van Keolis en Downer Rail (KDR Gold Coast) verantwoordelijk voor exploitatie en onderhoud van de tramlijn gedurende 15 jaar. De waarde van de opdracht is 700 miljoen euro.

Gold Coast is een gemeente met 540.000 inwoners en bestaat uit drie kernen: Southport, Surfers Paradise en Broadbeach. Surfers Paradise, gelegen aan de Pacific Ocean, is een van de meest gewilde vakantiebestemmingen in Australië. In Southport staan de Griffith University en het Gold Coast University Hospital. De 13 kilometer lange tramlijn met 16 haltes verbindt de drie kernen. De dienst wordt uitgevoerd met 14 lagevloertrams van Bombardier. De trams zijn voorzien van rekken voor surfplanken. Op werkdagen rijdt de tram overdag om de 7,5 minuten, 's avonds om het kwartier. Dagelijks worden 50.000 reizigers verwacht. De exploitant houdt rekening met een toename tot 75.000 reizigers tijdens de zomerpiek.

Het nu gerealiseerde traject is de eerste fase van een project, waarin Gold Coast een tramverbinding krijgt met de Gold Coast Line, een door QueenslandRail geëxploiteerde spoorlijn tussen het noordelijke Brisbane en Varsity Lakes in het zuiden. G:link zou moeten aansluiten op het station Helensvale of op een nieuw nog te bouwen station in Parkwood, dat drie kilometer ten westen van Southport ligt. Een snelle en comfortabele verbinding tussen Brisbane en Gold Coast met één overstap is gewenst met het oog op de Commonwealth Games, die in april 2018 in Gold Coast worden gehouden.

https://www.youtube.com/watch?v=0Jz4rKUhPqs

De kosten van fase twee lopen uiteen van 300 miljoen euro (inclusief de bouw van een nieuw station in Parkwood) tot 950 miljoen euro. Minister Scott Emerson heeft laten weten een voorstander te zijn van fase twee, maar alleen als de gemeente Gold Coast meebetaalt. Een beslissing over fase twee volgt na de verkiezingen voor de staat Queensland, uiterlijk in juni 2015. Het politieke steekspel over de verlenging is al begonnen.

Canberra
Canberra, hoofdstad van Australian Capital Territory (ACT), telt ruim 370.000 inwoners. Na de verkiezingen van 2012 kwam Labor met steun van The Greens aan de macht. Een van de verkiezingsbeloften was de aanleg van een 12 kilometer lange tramlijn ‘Capital Metro’ vanaf het stadscentrum van Canberra naar de voorstad Gungahlin. De tramlijn moet het begin vormen van een netwerk van snelle en duurzame ov-lijnen, dat in de komende twintig jaar wordt aangelegd. De lijn doet 13 haltes aan en legt het traject af in 25 minuten. In 2021 worden dagelijks 13.700 reizigers verwacht. In 2031 moet dit aantal zijn toegenomen tot 20.000 reizigers.

De bouwkosten bedragen 550 miljoen euro. Het verleggen van kabels en leidingen is al gestart en halverwege 2016 worden de eerste sporen gelegd. De tramlijn moet in 2019 klaar zijn. Bij de voorbereidende werkzaamheden wordt haast gemaakt met het oog op de verkiezingen voor het ACT-parlement, die op 15 oktober 2016 worden gehouden. De Liberals hebben aangekondigd dat zij bij winst de aanleg van de tramlijn te zullen stoppen en wat in aanbouw is zullen afbreken. Ze overwegen private financiering.

https://www.youtube.com/watch?v=IeuFLjA4nmM

Perth
Het bestuur van Perth, met 2 miljoen inwoners de hoofdstad van de staat Western Australia, droomt van een 22 kilometer lange tramlijn Metro Area Express (MAX) vanuit Mirrabooka in het noorden naar het centrum en vandaar verder via een oosttak naar Victoria Park Transfer Station en via een westtak naar QEII Medical Centre. De aanlegkosten zijn begroot op 1,3 miljard euro. Vanwege de verslechtering van de financiële positie heeft de staat besloten het project drie jaar te vertragen. De aanbesteding is nu gepland voor begin 2018, de bouw gaat in 2019 van start en de eerste tram moet eind 2022 rijden. Minister van Transport en Financiën, Dean Nalder (Liberal), onderzoekt de mogelijkheid het tramproject in twee delen te knippen, en eerst het traject tussen Mirrabooka en het zakencentrum te realiseren. Het vinden van de benodigde 700 miljoen euro acht Nader een eenvoudiger opgave. Op de noord-zuidas is de verkeersdrukte het grootst en een tram is daar dan ook het meest gewenst.

https://www.youtube.com/watch?v=cQqd5bH_f1k