Spoorsector: handen af van ProRail

ProRail moet weer een publieke organisatie worden, kondigde het kabinet vorige maand aan naar aanleiding van de Fyra-enquête. Niet dat ProRail iets fout had gedaan in dat dossier. De regering wil alleen meer grip op de uitvoeringsorganisatie zonder bemoeienis van de raad van commissarissen. Een verleden van kostenoverschrijdingen en slechte financiële planning spelen daarbij een rol. Nog dit jaar wil het kabinet de bv-structuur van ProRail wijzigen.

Pier Eringa, president-directeur van ProRail, gebruikt in de Kamer zijn vorige baan als ziekenhuisdirecteur als metafoor. “Patiënt ProRail is zeker niet doodziek, maar heeft wellicht wat verhoging. Een paracetamol en het eigen immuunsysteem kunnen ervoor zorgen dat het in orde komt, daarvoor hoeft de structuur van de organisatie niet overhoop.”

Geen prioriteit
Volgens Eringa zijn de financiën en de bedrijfsprocessen nu op orde. “De punctualiteit van de treinen scoort boven de 90 procent, de veiligheid is goed, het aantal door ProRail veroorzaakte storingen neem af. De ordeningsdiscussie op het spoor is belangrijk, maar heeft geen prioriteit. Nu is alle energie nodig voor het verbeteren van de bereikbaarheid van de Randstad en Schiphol, het invoeren van Ertms en het in goede banen leiden van het goederenvervoer.”

In het onderbrengen van ProRail bij de overheid ziet Eringa geen voordelen. “Dan moet je meer waarborgen inbouwen om de onafhankelijkheid te garanderen. Want het moet wel gebeuren in lijn met de Europese regelgeving. ProRail is er voor alle vervoerders en moet dus onafhankelijk zijn. Anders dan Rijkswaterstaat zijn wij geaard in de spoorsector. Laten we ons richten op het verbeteren van de prestaties op het spoor, en niet op bestuurlijke drukte.”

Neem de tijd
President-directeur Roger van Boxtel van NS ondersteunt het betoog van Eringa. “De samenwerking met ProRail verloopt goed, de resultaten verbeteren, waarom ingrijpen in de structuur? Er liggen enorme opgaven zoals Schiphol, de Intercity Direct, de HSL-benutting, daar hebben we ProRail hard bij nodig. De reiziger is er het meest mee gebaat dat wij elkaar elke dag opzoeken. De ordeningsdiscussie moet ook worden gevoerd, maar neem daar rustig de tijd voor.”

Ook Frank van Setten van Arriva, die het woord voert namens FMN (de commerciële personenvervoeders), vindt dat het kabinet zijn energie beter kan gebruiken. “Ik heb nog nooit een reiziger gesproken die vroeg hoe ProRail nu eigenlijk is opgehangen. Een structuurwijziging als vermeende oplossing voor zaken die in het verleden fout zijn gegaan, daar zit de reiziger niet op te wachten. Die wil dat we samenwerken om tot goed openbaar vervoer te komen.”

Gebrek aan kennis
Volgens Arriën Kruyt, voorzitter van Rover, heeft IenM genoeg instrumenten om ProRail aan te sturen. Er zijn ‘rare dingen gebeurd’ die hij wijt aan het gebrek aan kennis op het ministerie. “Wat IenM nodig heeft is een kleine staf van toegewijde ambtenaren die alles weten van het spoor. Bij elk nieuw model dat je bedenkt, moet je zorgen dat er onafhankelijk toezicht is. Als de staatssecretaris geen fiducie heeft in de raad van commissarissen zou een onafhankelijke toezichthouder kunnen helpen.”

Kruyt weet wel waarom het in het verleden fout ging tussen het ministerie van IenM en ProRail. “De wisselwerking tussen de toenmalige ProRail-directeuren en de bewindslieden was slecht. Bij problemen wezen ze naar elkaar: Ik ga er niet over.”

Rikus Spithorst van Maatschappij voor Beter OV noemt het onverstandig om ProRail onder te brengen bij de overheid die 100 procent van de aandelen heeft van het grootste vervoerbedrijf op het spoor, NS dus. “ProRail moet doorgaan met orde op zaken stellen. En als de overheid niet tevreden is over de prestaties van NS en ProRail, kan ze de concessies openbreken en de eisen opschroeven.”

Spoorcommissaris
Het KNV van Ad Toet ziet evenmin voordelen in een structuurwijziging van ProRail. “De raad van commissarissen houdt toezicht, die moet je juist niet afschaffen. Terwijl in Europa het Vierde Spoorpakket bijna is afgerond, gaan wij hier in Nederland opnieuw discussiëren over de structuur.” De vergelijking met Rijkswaterstaat, als uitvoeringsorganisatie van de overheid, gaat mank. “Een trein heeft namelijk geen stuur. ProRail moet jaren van tevoren een dienstregeling maken. Beter is het om de capaciteit in Den Haag te versterken door een onafhankelijke spoorcommissaris aan te stellen.”