Zone-indeling blijft ondanks chipkaart

“Eigenlijk is het opmerkelijk wat er gebeurt in de Hoeksche Waard”, zegt Marcel Bus, beleidsmedewerker ov van de provincie Zuid-Holland. “Het sterabonnement is daar drie jaar weggeweest en komt nu weer terug.”

Het sterabonnement verdween eind 2012 als nationale reiskaart. In sommige regio’s werd daarop een regionale vorm uit de grond gestampt, zoals het Regioabonnement Rotterdam Den Haag, het Randstad Noord Zoneabonnement en het Sterabonnement Noord-Nederland. De kaart leek onmisbaar voor forenzen en scholieren die met één abonnement dagelijks verschillende concessiegrenzen passeren.

In andere gebieden verdween het abonnement. Na de invoering van de OV-chipkaart was de zone-indeling immers passé, het lag voor de hand om abonnementsvormen op kilometergebruik te introduceren. Zo namen de provincie Noord-Brabant en Samenwerkingsverband Regio Eindhoven in 2011 afscheid van het sterabonnement. Ze presenteerden een tariefstructuur gebaseerd op kilometers, met dalurenvarianten en kortingsregelingen voor scholieren.

Klachten
Dat her en der sterabonnementen verdwenen zorgde destijds voor een regen aan klachten bij Rover en het OV loket. Sommige mensen kwamen door afschaffing van het sterabonnement voor forse tariefsverhogingen te staan. Op de Zuid-Hollandse eilanden was de commotie groot. Veel scholieren en forenzen in dit concessiegebied van de provincie Zuid-Holland zijn gericht op Rotterdam en hadden voorheen een sterabonnement waarmee ze met streekbus en metro tot in hartje Rotterdam reisden. Maar vervoerder Arriva wilde niet mee met het Regioabonnement van de stadsregio’s.

Sommige scholieren waren fors duurder uit. De provincie zocht naar oplossingen om de paniek te bezweren. Uiteindelijk heeft Arriva een kortingstarief van 55 procent voor scholieren geïntroduceerd. “Mensen waren veel goedkoper of juist veel duurder uit”, vertelt Bus van de provincie. “De klachten gingen opnieuw over grote bedragen. Bijvoorbeeld ouders met drie kinderen die meer dan 100 euro per kind extra gingen betalen.”

Nu Connexxion per december op de Zuid-Hollandse eilanden gaat rijden, komt het sterabonnement terug. Waarom lag het bij Arriva zo lastig? Volgens de woordvoerder van Arriva omdat het bedrijf er van uitging dat de sterabonnementen zouden verdwijnen. “Arriva sorteerde hierop voor door een ander assortiment in de markt te zetten, gebaseerd op betalen per kilometer en nauw aansluitend bij de producten van NS.”

Ook in andere regio’s heeft Arriva geen sterabonnement, al accepteert het bedrijf het Sterabonnement Noord-Nederland wel in de Groninger treinen, als zichtabonnement.

Volgens Chris Vonk van Rover speelt de techniek een rol. Vonk: “Wij hebben de indruk dat vooral Arriva, Veolia en Syntus liever geen zoneabonnement willen. De software waar bijvoorbeeld RET, HTM en Connexxion mee werken is gemakkelijker aan te passen dan die van Arriva, Syntus en Veolia. Maar het kan allemaal wel, de ov-autoriteiten moeten er gewoon wat druk achter zetten. Het is raar, maar sinds de invoering van de OV-chipkaart in 2012 hebben we nog nooit zoveel abonnementsvormen gehad.”

Over Zuid-Holland-Noord, het gebied rond Leiden – zonder sterabonnement – is de provincie in gesprek met Arriva. De vraag is of het wat gaat opleveren. Marcel Bus: “Sinds de zomer hebben we een nieuw college met twee doelstellingen: het ov moet betaalbaar blijven waarbij de prijzen niet meer mogen stijgen dan de inflatie, en er moet één product zijn voor de hele Zuidvleugel.” Of beide doelstellingen haalbaar zijn, is nog niet te zeggen. De provincie wil wel, maar niet tegen elke prijs.

Dalende trend
Anno 2015 bestaat er nog steeds in grote delen van Nederland een abonnementsvorm gebaseerd op de zones van de strippenkaart. Blijft dat zo?

Ingrid de Bruijn, strategisch adviseur openbaar vervoer van Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) vertelt dat ondanks de uitbreiding van het Regioabonnement met Hoeksche waard/Goeree Overflakkee (HWGO) de vervoerregio nadenkt over alternatieve vormen. “De vraag is of de huidige vorm nog steeds de juiste is. We hebben onderzoek laten doen naar het gebruik van het sterabonnement en dan blijken er grote verschillen te zijn tussen bijvoorbeeld het reisgedrag van de houders van een 1-sterabonnement en de houders van een 6-sterabonnement. De eerste groep gebruikt het abonnement veel frequenter en minder op vaste tijden.”

De stadsregio signaleert bovendien een licht dalende trend in de verkoop van regio-sterabonnementen. De Bruijn: “We zien dat mensen zijn overgestapt naar het reizen op saldo. Maar daarnaast blijft er een trouwe groep reizigers die wel een regioabonnement heeft en die willen we graag blijven bedienen. We vragen ons af: is dit het nou? Wat kunnen we aanbieden? Daar praten we over met de provincie. We zoeken naar andere vormen, maar het is een langlopend traject. Als je met iets komt, moet het echt goed zijn. Je wilt niet de commotie die de provincie had op de Zuid-Hollandse eilanden.”

Bus van de provincie: “Het is best lastig een product te bedenken dat niet op zones is gebaseerd en dat bruikbaar is in de centra van Den Haag en Rotterdam waar verschillende vervoerders rijden en mensen verschillende bussen of trams willen gebruiken.” Dan is dat oude sterabonnement zo gek nog niet, vindt Bus. “Desalniettemin zien we dat reizen op saldo toeneemt. Dat heeft te maken met gewenning en gedwongen keuzes, zoals in de concessie HWGO. Ik ben dan ook benieuwd wat daar gaat gebeuren nu na 3 jaar het sterabonnement terugkomt.”

Zekerheid
Ook in andere regio’s met een sterabonnement wordt nagedacht over alternatieven. Lars Jansen, beleidsmedewerker van Stadsregio Amsterdam: “We hebben overleg over een opvolger van het zoneabonnement op termijn. De Visie OV Betalen is verschenen. Er zullen nieuwe manieren van betalen bijkomen; achteraf betalen, betalen met de bankpas, of met de smartphone. Daarnaast zien we dat reizen op saldo toeneemt ten koste van de abonnementen. Maar er is ook groep die graag de zekerheid heeft van een vast bedrag per maand of per jaar dat ze uitgeven aan ov. Die groep willen we goed bedienen. Het zijn niet alleen ouders van scholieren, ook werkgevers vinden het prettig. Ik denk dat er vraag blijft naar een gebiedsabonnement, want dat is het eigenlijk. Je koopt het vervoer af in een bepaald gebied. Ik verwacht niet dat dat zal verdwijnen.”

Goede rol
Overijssel verwacht dat de komst van de mbo-studentenkaart invloed zal hebben. Björn Edelenbos, beleidsontwikkelaar openbaar vervoer van de provincie: “Het aandeel sterabonnementen loopt terug. Ons beeld is dat bijna alleen scholieren er nog gebruik van maken. Op saldo reizen is de laatste jaren fors gegroeid. Als in 2017 de mbo-studentenkaart komt, moeten we misschien eens kijken naar een alternatief. Misschien hebben we dan een te groot systeem voor een te kleine groep. De discussie daarover is nog niet afgerond.”

Groningen Drenthe maakt zich nog niet druk. Jan van Selm, directeur van het OV bureau Groningen Drenthe: “Het sterabonnement Noord-Nederland wordt goed gebruikt, met name de scholierenvariant. Bij de vol tarief-sterabonnementen zien we wel een daling, die groep gaat meer op saldo reizen. Als de mbo-kaart komt voor 16-17 jarigen, kijken we er opnieuw naar, maar vooralsnog is onze indruk dat het sterabonnement een goede rol vervult.”

Foto: Chris Pennarts.

000
Sterabonnement gemakkelijk?
Het gemak van een sterabonnement wordt vaak geroemd: met één kaart van de streekbus het stadsvervoer in. Maar een sterabonnement aanschaffen is wel even nadenken. Je moet de centrumzone aanwijzen en dat is niet de plek waar je naartoe reist of waar je vandaan komt, maar het middelpunt van het reisgebied. Ook moet je de sterwaarde opgeven, ofwel het aantal zones dat je doorkruist. Het aantal sterren geeft aan hoeveel zones je vanuit de centrumzone vrij kan reizen. Hoe hoger het aantal sterren, hoe groter het reisgebied. Het aantal sterren varieert van 1 (zone) tot en met 6 (zones). Er is vaak een voltarief- en een kortingsversie (voor scholieren).

Spreiding sterabonnementen

• Rotterdam/Den Haag: Regioabonnement
• Noord-Holland: Randstad Noord Zoneabonnement (geldig in heel Noord-Holland en Almere, met uitzondering van Texel)
• Provincie Utrecht: U-OV Sterabonnement
• IJsselmond: Abonnement IJsselmond
• Groningen, Drenthe, Friesland: Sterabonnement Noord-Nederland
• Limburg: Sterabonnement Limburg
• Overijssel: Sterabonnement Syntus Overijssel (zichtkaart voor de bussen van Syntus)
• Twente: Sterabonnement Syntus Twente (zichtkaart voor de bussen van Syntus of in de trein Zutphen–Hengelo–Oldenzaal)
• Zeeland: Maandabonnement Zeeland, Jaarabonnement Zeeland (alle bussen van Connexxion)

Geldig in stadsvervoer en streekbus, soms in regionale treinen (niet bij NS).
Geen sterabonnementen in Brabant en Gelderland, en in delen van Zuid-Holland en Friesland.

Enkele eigenaardigheden
Het Sterabonnement Noord-Nederland is geldig in Groningen, Friesland en Drenthe. Maar niet in heel Friesland. Je kunt het alleen aanschaffen in de webshop van Qbuzz en de centrumzone moet in Qbuzz-gebied (concessie Zuidoost Fryslân) liggen. Het abonnement wordt wel geaccepteerd in de bussen van Arriva (Noord- en Zuidwest Fryslân). Voor de Groninger treinen van Arriva is een papieren ‘zichtabonnement’ nodig.

Limburg: Het sterabonnement is geldig op bussen van Veolia, in de trein tussen Maastricht en Kerkrade en op één buslijn van Breng: 83 Venlo–Nijmegen.

Regio Rotterdam Den Haag: Het concessiegebied Hoeksche Waard/Goeree Overflakkee komt er bij, maar ook één buslijn van de provincie Zeeland: 395 Zierikzee–Bruinisse–Rotterdam Zuidplein.