Realisatie energiehubs steeds dichterbij

Om de energietransitie in het ov te versnellen, bieden energiehubs mogelijkheden. Die ontwikkeling vergt een samenwerking van partijen, die elkaar nog niet altijd kennen. Maar de ov- en energiesector zetten wel stappen in de goede richting.

Dat is de optimistische boodschap van Rogier Pennings, expert Energiehubs bij Stevin Technology Consultants, op het congres Platform Duurzaam Openbaar Vervoer en Spoor (PDOVS) op 8 oktober op de bus- en tramremise Kleijweg van de RET. Twee jaar geleden organiseerde PDOVS nog een bijeenkomst over het onderwerp op station Amsterdam Bijlmer. Nu is er een veel grotere groep mensen in de zaal aanwezig, constateert Pennings tevreden.

Eerder die ochtend trapte Leo Vliegenthart, assetbeheerder van de RET, de ochtend nog af. De RET heeft het langste stedelijke verlengsnoer van de stad met haar metronet en koppelt daar laadlocaties door de hele stad aan. Busremise Kleijweg is daar een sprekend voorbeeld van: de koppeling van het metronet aan de buslaadinfra, bespaart netbeheerder Stedin veel werk en ontlast bovendien het elektriciteitsnet. “We kunnen niet de hele energieopgave oplossen, maar wel een bijdrage leveren door ons vermogen te delen.” 

Lees ook: RET en Stevin versnellen energietransitie samen

Energiehubs nog niet operationeel

Met de komst van energiehubs kunnen meerdere afnemers hun elektriciteitsaanvragen delen tegen lagere maatschappelijke kosten, vervolgt Rogier Pennings. Toch bestaat de energiehub in de praktijk nog niet. Het is een complexe systeeminnovatie, waarin het mobiliteits- en energiedomein moeten samenwerken. “We moeten op zoek naar een gemeenschappelijk belang en moeten de gedachte ‘what’s in it for me’ vervangen door ‘what’s in it for us all’”, vertelt Pennings. 

Stevin onderzocht zeven locaties waar studies naar mogelijke e-hubs zijn uitgevoerd, en zette de kansen en beperkingen op een rijtje. De conclusie? “Centraal kunnen we een stappenplan maken en de maatschappelijke voordelen inzichtelijk maken, maar op lokaal niveau moet je de eerste stappen zetten, want elke situatie is anders. En dat moeten de stakeholders samen doen, want dan kom je pas echt verder. Het is een samenspel van denken, doen en leren.”

Wie moet de regie voeren?

Zou ProRail die centrale regierol niet moeten pakken, wil dagvoorzitter en CROW-directeur Pieter Litjens vervolgens van Reinout Wissenburg weten. Wissenburg is duurzaamheidsmanager bij ProRail, dat een ‘verlengsnoer door heel Nederland’ heeft liggen. Hij neemt deel aan een panelgesprek met Jet Lasseur (RET), Henriët Tiemens (Groene Metropoolregio Arnhem – Nijmegen), Rob de Groot (Rijkswaterstaat) en Ruben Voerman (gemeente Amsterdam).

Wissenburg ziet potentie in energiehubs op het landelijk dekkende netwerk van ProRail, maar volgens hem is het nog erg zoeken naar de ‘what’s in it for us all’. “Kijk naar een transitieopgave, zoals het verhogen van de bovenleidingspanning naar 3 kV. Dat is een flinke investering waarbij ook veel stakeholders nodig zijn. Maar hoe meer partijen we erbij betrekken, hoe groter de voordelen voor de hele samenleving worden. Dat kunnen we als kans benutten voor de energietransitie.”

Tiemens ziet veel toekomst in een decentrale opwek, waarbij overheden samen met netbeheerders een e-hubnetwerk optuigen. “In Arnhem speelt de trolley een belangrijke rol. Dat zou je door de hele regio kunnen doortrekken.” De Groot voegt toe dat Rijkswaterstaat juist toe wil naar een energie- en mobiliteitshub: een e-mo-hub. “Dat is net zo goed onze verantwoordelijkheid als die van de netbeheerder.”

Welke rol heeft de netbeheerder?

Maar welke rol moet de netbeheerder precies hebben? Vanuit de zaal wordt opgemerkt dat netbeheerders de stabiliteit van het elektriciteitsnetwerk moeten garanderen. Dat is wettelijk gezien inderdaad de rol van de netbeheerder, weet Jet de Boer, maar doordat RET met de eigen stroomopwek de e-bussen van energie voorziet, ontlast het wel het (toch al overbelaste) netwerk. “We nemen de rol van de netbeheerder niet over, maar bieden slimme oplossingen. De hele transitie gaat nog jaren duren, dus we moeten elkaar wel vasthouden.”

Dat klinkt Henriët Tiemens als muziek in de oren. “Wij ontwikkelen nu een plan voor mobiliteitshubs en knooppunten in de regio Arnhem-Nijmegen. Ik ga netbeheerder Alliander meteen bellen, om te kijken of we samen kunnen optrekken.”

Arnhem kan Rotterdam volgen

Ruben Voerman vult aan dat e-hubs bovendien een ruimtelijke besparing betekenen, door energiestromen aan elkaar te koppelen. Daarnaast voorkomt het veel werkzaamheden onder en boven de grond. “Daar valt binnen- en buitenstedelijk veel winst mee te boeken.” Wissenburg ziet vooral buitenstedelijk grote winstkansen, waar de beschikbare stroomcapaciteit nu vaak te laag is. Door energie-aansluitingen voor het wegennet en spoornet te combineren, kunnen bijvoorbeeld ook laadpleinen voor zwaardere logistiek gerealiseerd worden.

In de zaal wordt opgemerkt dat het duidelijk is dat de RET de ‘what’s in it for us all’ al ziet, maar dat dat nog lang niet overal in den lande vanzelfsprekend is. Jet de Boer, in reactie: “Wetgeving is het laatste echt grote obstakel. Maar die verandering is wel in gang gezet.” En Leo Vliegenthart, vanuit de zaal: “Als Stedin extra capaciteit moet aanleggen, zijn we zo tien jaar verder. Terwijl de RET die capaciteit nu al heeft. Als wij door nieuwe regelgeving onze stroom met derden mogen gaan delen, is dat een quick win. Arnhem kan ons voorbeeld zo gaan volgen, vanwege de trolleys hebben zij ook een enorm verlengsnoer in de stad.”

In de komende editie van OV-Magazine verschijnt een dubbelinterview tussen Robin Coester, mededirecteur van Stevin, en Roeland van der Zee, wethouder in Arnhem, over de kansen en uitdagingen op het elektriciteitsnet. Wilt u dit magazine ontvangen? Bestel hem los of neem een abonnement.

Nationaal Hubcongres

Rogier Pennings spreekt namens Stevin op 25 november op het Nationaal Hubcongres over de kansen en bedreigingen van energiehubs. Ook vat hij zijn geleerde lessen van de Kennistafels Energiehubs voor u samen. Lees hier meer en meld u aan.