Vervoerders willen meer flexibiliteit in contracten

Corona zette de wereld op zijn kop en sindsdien is het niet meer rustig geworden. Het zijn uitzonderlijke tijden waarin alles snel verandert. “We moeten daarom samen met onze kort op de bal spelen”, stelt Chris Beghin, strategisch adviseur bij Keolis Benelux. Hij ziet graag een ‘flexibel ontwikkelpartopdrachtgeversnerschap’ met ruimte voor aanpassingen ontstaan.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in OV-Magazine 4/2022. Wilt u OV-Magazine voortaan op papier of digitaal ontvangen? Neem dan een abonnement.

Huidige ontwikkelingen vergen snelle aanpassingen, terwijl de ov-wereld juist gewend is aan langetermijnafspraken. Dat knelt, merkt Beghin: ”Het cliché is ook realiteit: we hebben behoefte aan een herijking met opdrachtgevers. De bereidheid die ze hebben verschilt per regio en per land: in sommige landen – niet in Nederland overigens – werd de pandemie als een ondernemersrisico gezien. Wij vinden het verstandig dat in Nederland mogelijkheden zijn ontstaan om lopende contracten te herijken.” 

“Wij denken dat aanbestedingen in de toekomst een nog opener verhaal moeten worden, met gedurende de looptijd van de concessie ruimte voor projecten en maatregelen die in de oorspronkelijke aanbesteding niet in beeld waren. Dat kan wat ons betreft door transparantie op basis van een openboekcalculatie. Wij zijn voorstander van ontwikkelrelaties voor de langere termijn.” 

Personeelstekorten

Vervoerders kunnen door de concessieverplichtingen maar in beperkte mate zelf bepalen wat ze doen. Martijn Mulders, bij Keolis Nederland verantwoordelijk voor dienstregelingen en planning, schetst hoe wordt ingespeeld op met name het tekort aan personeel. “Het is een hectische situatie. Vroeger hadden we een jaar om een nieuwe dienstregeling te maken en die tijd werd daar ook voor gebruikt. Nu moeten we veel sneller dienstregelingen opstellen om te kunnen reageren op personeelsgebrek en ziekteverzuim. Met nieuwe werktechnieken (lean & agile) kunnen we kennis in de organisatie gebruiken om sneller nieuwe producten te leveren.”

Martijn Mulders, Keolis Nederland: ‘Mijn droom is om uiteindelijk binnen 24 uur een dienstregeling te kunnen opstellen'

“Mensen werken meer samen en krijgen oog voor het gezamenlijke doel, niet alleen voor de eigen taak. Het is mijn droom dat we uiteindelijk binnen 24 uur een dienstregeling kunnen opstellen. In ieder geval krijgen we door het versnellen van de werkzaamheden meer tijd te experimenten met andere manieren van planning. Misschien levert een planning met een inzet van mensen, die op het eerste gezicht minder efficiënt is, op andere plekken juist winst op. Daar kom je achter door het te doen.” 

Beghin vult aan: “Marktwerking vraagt van ons dat we efficiënter werken, maar nu we gebrek aan mensen hebben is het misschien nodig om, vanwege specifieke doelen, net wat minder efficiënt te plannen. Nu vallen ritten uit als een dienst uitvalt: als je zorgt dat meer mensen beschikbaar zijn kost dat geld, maar leidt het wel tot een betere kwaliteit van de dienstverlening.” 

Meer eisen

Los van de huidige hectiek geldt dat er door de jaren heen in de bestekken steeds meer onderwerpen en eisen bij zijn gekomen, denk aan duurzaamheid en eisen op sociaal gebied. Daar kunnen bedrijven op inspelen, maar soms timmeren bestekken ook dingen dicht.

Chris Beghin, Keolis Benelux: ‘Aanbestedingen zijn in Frankrijk een opmaat voor een constructieve ontwikkelrelatie’

Beghin haalt het voorbeeld aan van Frankrijk, waar overheden tijdens de aanbesteding gesprekken voeren. “Het komt weleens voor dat Keolis een overheid kan verrassen met een oplossing of invalshoek, waar de overheid zelf niet bij had stilgestaan. Aanbestedingen zijn meer een gezamenlijke zoektocht naar de beste oplossingen en de opmaat voor een constructieve ontwikkelrelatie, in veel gevallen zelfs een ontwikkelpartnerschap.  Zo’n vertrouwensrelatie, waarbij je sneller en beter op ontwikkelingen kunt inspelen, zou ook in Nederland meerwaarde hebben.” 

Situatie behoorlijk veranderd

Ook Mark Thoma, manager commercie bij Transdev, pleit voor meer flexibiliteit. “We zitten nu (dit verhaal is eind 2022 geschreven, red.) met een opeenstapeling van events. In de driehoek opdrachtgever – vervoerder – reiziger moeten we daarom steeds kijken: wat mag van de opdrachtgever, wat wil de reiziger en wat kan de vervoerder leveren?” 

De situatie is daardoor echt veranderd. “De basis in het ov was op orde, zodat we ons konden richten op onderwerpen als reizigersbeleving. Maar de situatie is nu zo veranderd dat de sector het fundament weer goed moet neerzetten.” 

Het aantal reizigers ligt nog altijd onder het precoronaniveau van 2019, maar neemt ook in de spits weer toe. Daardoor zit de sector met een capaciteitsprobleem, omdat tijdens corona is afgeschaald. Thoma: “We hebben nu gemiddeld  80 procent van het vroegere aantal instappers en dat is op bepaalde momenten ook het maximum wat we kunnen hebben, vanwege het personeelstekort. Bussen en treinen zijn soms vol, we kunnen niet de kwaliteit leveren die we willen leveren en dat is slecht voor de klantbeleving.”

Klant niet weg, maar reist minder 

Dat probleem moet snel worden opgelost, want er komt zeker meer groei. “We zijn geen reizigers kwijt, we zien dat 90 procent van alle chipkaartnummers wordt gebruikt. Mensen reizen minder omdat ze nog maar drie of vier dagen per week naar kantoor gaan, maar het zijn gewoontedieren en we zien ook dat bedrijven mensen weer terug naar kantoor halen.” 

Zowel Beghin als Thoma zien ondanks alle knelpunten ook positieve ontwikkelingen. Thoma: “Ik verwacht een positieve verandering door de komst van OVpay – betalen met je bankpas – dat Transdev al in meer dan de helft van onze concessies heeft ingevoerd. Een open betaalsysteem verlaagt de drempel om het ov te gebruiken voor de reizigers, zeker incidentele reizigers die geen chipkaart meer hoeven te kopen. Belangrijk is ook dat het de reiziger minder gedoe oplevert.” 

Ook Beghin ziet het belang van de ‘gedoefactor’: “OVpay wordt een game changer, het neemt barrières voor veel gebruikers weg.” Het is wel van belang dat de hele ov-sector goed samenwerkt – niet alleen uit praktisch, maar ook uit psychologisch oogpunt: “De kracht van het Neun-euro-ticket bij de Oosterburen was niet de prijs, maar het feit dat de hele sector en alle overheden met elkaar samenwerkten en een eenvoudige propositie in de markt zetten; het ov was daar een hele zomer lang ineens een hype.” 

OVpay biedt op termijn ook nieuwe mogelijkheden qua tarifering, al moet de overheid daar nog wel voor worden gewonnen. Thoma: “Het mag nu nog niet, maar denk aan acties zoals op zondag voor anderhalve euro rijden. Ook kunnen we meer korting geven naarmate iemand vaker met het ov reist; loyaliteit belonen is eigenlijk eerlijker dan de huidige ongedifferentieerde leeftijdskortingen. Zo kan het gebruik van het ov goedkoper worden voor lagere inkomensgroepen die het veel gebruiken.” 

Maar van die mooie plannen komt niets terecht als het aanbod verder verschraalt door onder meer het personeelstekort. Thoma: “Als we volgend jaar door algemene kostenverhogingen weer de tarieven moeten verhogen met pakweg 10 procent, prijzen we ons als sector uit de markt. Als vervoerders en overheden moeten wij daarom gebundeld veel meer lef tonen, we moeten laten zien wat we kunnen doen, welke tools we hebben om duurzaam reisgedrag te belonen. Laten we flexibeler worden, geef ruimte aan nieuwe initiatieven!”

Dit artikel is eerder gepubliceerd in OV-Magazine 4/2022. Wilt u OV-Magazine voortaan op papier of digitaal ontvangen? Neem dan een abonnement.