Goede bereikbaarheid voor ouderen: dichtbij of nog ver weg?

dinsdag 10 december 2024

Op dit moment is 20% van de Nederlandse bevolking 65 jaar of ouder en in 2040 zelfs een kwart. Desondanks ziet TU Delft-studente Laura Drechsel dat deze groep marginaal wordt meegenomen in mobiliteitsbeleid en ov-planning. De gebruikelijke maten voor bereikbaarheid nemen de specifieke beleving en (on)mogelijkheden van deze groep te beperkt in ogenschouw. Gezien de kwetsbaarheid en gevoeligheid voor vervoerarmoede van deze groep, leek het haar dus tijd om een onderzoek te doen.

Drechsel gebruikte voor haar onderzoek Vecchio’s methode van ‘micro-stories’: verhalen van ouderen in Rotterdam over hun dagelijkse mobiliteit. Ze combineerde de interviews met het vastleggen van de dagelijkse of wekelijkse activiteiten van de deelnemers op een kaart. Dit gaf een versterkende en ruimtelijke dimensie aan hun ervaringen. “In de huidige berekeningen van bereikbaarheid voor oudere mensen wordt vaak prioriteit gegeven aan reistijd naar zorginstellingen”, aldus Drechsel, “maar zelf ervaren zij sociale activiteiten even cruciaal voor hun kwaliteit van leven. Daarnaast is niet de reistijd, maar de fysieke en mentale inspanning, zoals het overstappen, vaak bepalend hoe bereikbaarheid wordt ervaren.”

Drechsel deed haar onderzoek in samenwerking met Studio Bereikbaar, die vaak zien dat ‘de ouderen’ als één groep worden gezien. “Dit werk bewijst dat er meerdere subgroepen zijn, waardoor er ook meer oplossingsrichtingen van belang zijn, binnen en buiten het ov,” ziet Steven Puylaert, adviseur mobiliteit en betrokken bij verschillende projecten op het gebied van inclusieve mobiliteit.

Drechsel ontdekte dat leeftijd niet per se een doorslaggevende factor is voor de ervaren bereikbaarheid. Sommige jonge-ouderen bleken zelfs minder mobiel te zijn dan oude-ouderen. “Factoren zoals gezondheid, (verplichte) activiteitenpatronen en nabijheid van faciliteiten bleken veel belangrijker. Zo passen ‘shut in’ bewoners zich aan door hun activiteiten te beperken tot een lokaal gebied. De groep die de grootste bereikbaarheidsuitdagingen ondervindt (‘forced mobiles’), moeten voor hun activiteiten noodgedwongen verspreid in de stad zijn, maar hebben moeite met het (zelfstandig) reizen. Daartegenover, spraken we ook zeer actieve ouderen die zich vrij door de stad bewogen (lokaal of verder weg) en tal van activiteiten ontplooiden zonder noemenswaardige mobiliteitsproblemen (‘local beneficiaries’, resp. ‘spinning citizens’).”

Wat Drechsel en Puylaert betreft roepen deze resultaten op tot een andere aanpak voor het beoordelen van bereikbaarheid voor ouderen, waarbij verder gekeken moet worden dan reistijd en beschikbare vervoerswijzen. Bereikbaarheid heeft een andere betekenis voor mensen met verschillende capaciteiten. “Dit werpt ook een nieuw licht op bepaalde verdelingseffecten: welke bevolkingsgroepen hebben baat bij het aanpassen van openbaarvervoerlijnen met het oog op snelheid, routes en frequentie, en welke niet?”

Meer details over het onderzoek en gebruikte bronnen: https://nielsvanoort.weblog.tudelft.nl/goede-bereikbaarheid-voor-ouderen-dichtbij-of-nog-ver-weg/