Slimmere energiehuishouding is complexe puzzel

Dagelijks staan de krantenkoppen vol met de uitdagingen die de energietransitie met zich meebrengt. Ons stroomnet raakt in rap temp overbelast en tegelijkertijd willen we overstappen op zero emissie vervoer en logistiek. Wie legt de puzzel op het raakvlak van mobiliteit en energie? Stevin is van mening dat lokale overheden het beste de onafhankelijke regierol op zich kunnen nemen.

Op verschillende plekken wordt geïnvesteerd in deze koppeling. Natuurlijk gebeurt dit in het stroomnet om zo goed mogelijk aan de toegenomen vraag te kunnen voldoen, maar daarnaast wordt ook geïnvesteerd in de publieke infrastructuur om de ov-reis te vergemakkelijken. Ook in de commerciële logistiek is de stap naar zero emissie inmiddels ingezet.

Iedereen een eigen belang

Bij het realiseren van een logistieke hub waarbij meerdere partijen betrokken zijn, spelen de verschillende belangen van de partijen een cruciale rol. Het is logisch dat elke partij voor zijn eigen belangen opkomt en zo invloed heeft op het uiteindelijke resultaat. Dat is een opsomming van de eisen van de verschillende partijen, waarbij weinig tot geen aandacht is gegeven aan de integraliteit. Eerder is er sprake van overdimensionering, dan van een oplossing waarbij vanuit maatschappelijk belang rekening gehouden is met het geheel.

Wat als we nu gaan kijken naar dit probleem met de bril van een complexe systeeminnovatie? We hebben het dan over een fundamentele verandering in de manier waarop de samenleving in zijn behoefte voorziet. Systeeminnovaties behelzen samenhangende veranderingen in diep ingesleten patronen van handelen van de structuren waarin ze ingebed zijn. Ook is hier geen eenduidig eigenaarschap van het probleem. 

Een manier om naar de belangen van de verschillende partijen te kijken, is door te focussen op de aanbodzijde: hoe kunnen we optimaal gebruik maken van de beschikbare middelen, om zo goed mogelijk aan alle eisen en wensen van de belanghebbende partijen te kunnen voldoen? Welke aanpassingen kunnen we maken om vanuit het ‘grote plaatje’ een optimale situatie te creëren en wat ‘kost’ dat dan aan de kant van de belanghebbende? 

Een gesimplificeerd voorbeeld

Op een mobiliteitsknooppunt dienen zes bussen tegelijkertijd te kunnen laden. Tevens staat er een kantorencomplex met een behoorlijke airco-installatie, en kunnen auto’s en vrachtwagens snelladen. Als alles tegelijkertijd gebeurt dan is de stroomvraag dusdanig dat de netbeheerder een behoorlijke capaciteitsuitbreiding moet uitvoeren. Dit gaat gepaard met hoge maatschappelijke kosten en een lange doorlooptijd.

Nemen we nu de beschikbare capaciteit als uitgangspunt (waarbij we de vraagzijde beperken op het beschikbare aanbod) en gaan we het gesprek aan met de diverse partijen, dan komen we erachter dat er maximaal vier bussen tegelijkertijd kunnen laden als er ook een vrachtwagen bij de snellader staat. Als het snellaadstation niet voor overig vervoer wordt gebruikt, kunnen er vijf bussen (op vol vermogen) laden.

Mogelijke oplossingen die besproken kunnen worden zijn dan:

• Het aanpassen van de dienstregeling, wat leidt tot een vertraging van tien minuten;
• Verminderde beschikbaarheid van het snellaadstation;
• Gedurende de betreffende tien minuten de airco van het kantorencomplex op laag vermogen zetten (en mogelijk vooraf meer koelen);
• Een batterij om de piekvraag op te vangen.

Door te focussen op de maatschappelijke impact van elke oplossing en het gesprek te voeren met de diverse stakeholders, kunnen oplossingen buiten de gebaande paden van vertraging óf netverzwaring worden onderzocht. De vraag is alleen wie dit moet initiëren, regisseren en uitvoeren. 

Onafhankelijke regisseur

Hoewel dit voorbeeld natuurlijk sterk vereenvoudigd en fictief is, raakt het wel de kern van de regierol die zo belangrijk is bij dit type problemen. De regisseur dient zich op een onafhankelijke manier te verplaatsen in andermans perspectief en dient een transparante omgeving te creëren, waarin we door middel van systeemdenken zorgdragen voor de fundamentele verandering waarop onze samenleving in de betreffende behoefte voorziet. Gezien vanuit het systeem, begrepen vanuit alle belangen en met aandacht voor ieders deel in de businesscase. 

Stevin is van mening dat deze regierol geïnitieerd en gefaciliteerd dient te worden vanuit de lokale overheid, gezien de belangen die zij heeft bij de maatschappelijke impact van dit vraagstuk. Deze situatie is vergelijkbaar met de rol die ze speelt in de energie- en warmtetransitie, waar dezelfde regierol gewenst is. Over hoe zij deze rol precies invult en de onafhankelijkheid van de regisseur waarborgt, daar kunnen de adviseurs van Stevin natuurlijk in adviseren.