Tram-trein voor de corridor

Onlangs had ik een collegiaal gesprek met Eric Luiten, de nieuwe spoorbouwmeester. Eric is een bekende landschapsarchitect die zich al jarenlang bezighoudt met transformatie van stad en landschap. Het is de eerste keer dat de functie van spoorbouwmeester niet door een reguliere architect wordt vervuld. Dat is veelzeggend. De nieuwe baas van het Bureau Spoorbouwmeester benadrukt dan ook het belang van de omgeving van het spoor. Niet voor niets nemen ‘gebiedsontwikkeling’ rond de kleinere stations en ‘corridors’ langs het spoor een prominente plaats in binnen zijn recent gepubliceerde ‘speerpunten’. Uit het mooie essay ‘Spoor=corridor’ dat Jan Duffhues in opdracht van het Bureau Spoorbouwmeester schreef, blijkt overduidelijk de grote betekenis van de spooromgeving als katalysator voor ruimtelijke ontwikkeling.

Anders dan vaak in het spoorwereldje wordt gedacht lopen de spoorlijnen in Nederland niet alleen tússen steden, maar ook dóór stedelijk gebied, en vaak ook letterlijk erín. De sterke nadruk op het ‘tussen’ blijkt bijvoorbeeld uit Programma Hoogfrequent Spoorvervoer. De afgelopen jaren nieuw geopende regionale stations laten niettemin zien dat een bediening van het stedelijk gebied zelf ook van belang is. Toch blijft de rol van het spoor in stedelijk gebied bescheiden. Eigenlijk is RandstadRail tot nu toe het enige grote spoorproject in Nederland geweest dat (nieuwe) haltes en stations in de stad benut ter ontsluiting en (her)ontwikkeling van hun omgeving.

Het spoor in Nederland is alom aanwezig en heeft enorme potentie als katalysator van stedelijke (her)ontwikkeling en verschuiving van de modal split ten gunste van het openbaar vervoer. Dat geldt voor alle stedelijke gebieden, bijvoorbeeld voor Brabant waar het spoor door en langs een reeks van steden trekt. Maar ook voor de regio Groningen waar het rurale spoor volledig in het teken staat van de stad Groningen met al zijn voorzieningen en werkgelegenheid voor de hele regio. En dan laten we de talrijke mogelijkheden in de Randstad of Zuid-Limburg gemakshalve buiten beschouwing.

Recentelijk zijn de technische en functionele mogelijkheden van lichte exploitatie van spoor, in het bijzonder ‘tram-trein’, internationaal gezien in een stroomversnelling gekomen. In Duitsland is een tram-treinstandaard in ontwikkeling, terwijl in Frankrijk een vergelijkbare standaard al enige jaren wordt uitgerold, bijvoorbeeld in de regio van Lyon. Een onvolledige greep uit andere Europese landen: Engeland met een tram-treinpilot (Sheffield), plannen in Wales (Cardiff), in Hongarije (Szeged), een nieuw systeem in Spanje (Cádiz). Natuurlijk mag Denemarken (regio van de stad Aarhus) hier niet ontbreken, waar dit jaar de eerste fase van een indrukwekkend tram-treinsysteem is geopend. Veelzeggend: ook buiten Europa breekt het tram-treinconcept door getuige nieuw geplande systemen in Israël, Mexico en Taiwan. Aan gebrek aan inspiratie voor lichtere exploitatie op en naast het Nederlandse spoor hoeft het de komende jaren niet te liggen.