Aan de slag met ZE2025

Eind vorig jaar organiseerde Stevin ter gelegenheid van hun tienjarig bestaan een innovation accelerator, waarin een dertigtal sleutelfiguren uit de sector nadacht over de transitie naar zero emissie. Met welke thema’s krijgen we te maken en welke partijen zijn daarbij betrokken? “Zero emissie is niet zomaar een project, het is een systeemverandering”, zegt Roberto Balzarelli, consultant bij Stevin en bedenker van de accelerator. “En daar hebben veel nieuwe spelers mee te maken. Niet alleen op het gebied van techniek, maar denk ook aan nieuwe samenwerkingsverbanden tussen nieuwe spelers in de keten, zoals netbeheerders, andere afdelingen binnen gemeenten en provincies.”

De gekozen vorm – een hele dag intensief bezig zijn met één thema – bleek te werken. Een uurtje in een hok zitten en over een systeemverandering nadenken, dat werkt niet, is de overtuiging van Balzarelli. “Door met een team van besluitvormers vanuit de hele keten met focus de probleemstellingen aan te pakken creëer je een nieuwe dynamiek. Het mooiste zou zijn als je regelmatig een langere periode bij elkaar kunt komen om aan de slag te gaan met de ZE-vraagstukken van dat moment.”

Innovation accelerator 
De innovation accelerator was opgebouwd uit drie rondes rond de de centrale vraag: 'Hoe ziet de ideale samenwerking er uit voor de transitie naar elektrisch busvervoer?' Een vision cover story – hoe zou de voorpagina van een krant er in 2050 uitzien en wat is de rol van busvervoer? – een brainwritingsessie (een soort brainstormsessie op papier) over rollen en verantwoordelijkheden en het formuleren van vier scenario’s waarin de onzekerheden in kaart werden gebracht.

De deelnemers brachten vijf grote onzekerheden in kaart. Ten eerste de concessieduur. De afschrijving van de laadinfrastructuur en voertuigen is langer dan een concessie, die vaak tien jaar duurt. Ook de laadstrategie is nog onzeker. Waar, wanneer en hoe gaan we laden? Wie moet eigenaar zijn van de laadinfrastructuur? En wie neemt de leiding in een visie hoe laadinfrastructuur past in de openbare ruimte en in de uitrol van zero emissie? Ten slotte moet er ook een omslag worden gemaakt naar een aanbod dat beter aansluit op de vraag. Hoe past dat in een omslag naar ZE zonder in te boeten op dienstregelingsuren?

Netbeheerders 
Voor provincies en vervoerregio’s is het van belang dat ze nu al samen met gemeentelijke partijen én netbeheerders gaan aangeven waar welke laadlocaties moeten komen voor een ov-concessie in samenhang met laadinfra voor andere toepassingen. “Netbeheerders moeten een veel prominentere rol krijgen”, aldus Balzarelli. “Ze hebben weliswaar een aansluitplicht als er een verzoek binnenkomt, maar wat ons betreft hebben ze ook een verantwoordelijkheid om de doorlooptijd en de maatschappelijke kosten voor het realiseren van een aansluiting inzichtelijk te maken. Op beleidsniveau moet ook meer inzicht komen in de technische mogelijkheden en de kosten van de energie-infrastructuur.”

Laadstrategie 
De Omgevingswet die er aan zit te komen per 1 januari 2021 vereist het ontwikkelen van een integrale visie rond mobiliteit. Door de opkomende elektrificatie van vervoer heeft de laadinfrastructuur een grote impact op de openbare ruimte. Want met name bij opportunity charging moeten er plekken worden gevonden voor laadpalen. En dat laden leidt tot veel grotere pieken in het net overdag. Bij depotladen in de nacht blijft de belasting van het net constanter. Dit soort kennis moet worden meegenomen in het bepalen van een laadstrategie passend bij een stad of regio.

Een nieuw systeem vraagt om een compleet nieuwe blik op het vervoersysteem. Balzarelli: “Het heeft hoe dan ook invloed op de openbare ruimte. En we moeten die beslissingen nu nemen. Kijk maar naar het coalitieakkoord in Amsterdam waarin staat dat de stad autoluwer gaat worden. Een mogelijkheid zou dan zijn om de P+R-terreinen meer in te zetten om autoverkeer op te vangen. De vraag is hoe je de laadbehoefte van zo’n terrein kunt combineren met de laadbehoefte van een remise waar bussen staan op te laden. Het wordt dus urgenter dat we integrale plannen gaan maken over het inpassen van laadinfrastructuur in de steden van de toekomst.”

Oplossingen per regio 
De onzekerheden die tijdens de innovation accelerator werden benoemd zijn nog maar een topje van de ijsberg als je kijkt naar de vragen die er leven rond zero emissie. En er zijn al gremia mee bezig, zoals IPO/CROW en stichting ElaadNL. Wat zou een nieuw netwerk rond zero emissie nog toevoegen? Balzarelli: “Ik wil juist meer diepte en breedte per regio om de lokale technische problemen echt op te lossen. Per regio zijn er namelijk verschillen in vervoerbehoefte en bestaande weg- en energie-infrastructuur. De techniek is op dit moment niet zover ontwikkeld dat er een one-size-fits-all-oplossing is. Daardoor moeten we continu unieke technische oplossingen per regio uitvinden. Het is het een ketenbreed probleem, dus moeten vervoerders, gemeenten, provincies, netbeheerders en leveranciers op regionaal vlak samenwerken. Sommige partijen zijn vanuit concurrentieoverwegingen misschien wat minder geneigd om te delen, maar ik ben ervan overtuigd dat we door bepaalde zaken samen te delen echt verder komen.”

Uit alle thema’s die er spelen rond ZE2025 vindt Balzarelli het moeilijk kiezen waar zijn handen nu het meest van gaan jeuken. “Er zijn zoveel leuke uitdagingen… Ik denk dat het zaak is om zo snel mogelijk te beginnen met het opstellen van integrale plannen voor regio’s waar laad- en energieinfrastructuur samenkomen met de plannen voor slimme mobiliteitsoplossingen, die ook nog passen in hun visie voor de openbare ruimte. Ik ben benieuwd naar wat de rest van de disciplines in ZE2025 als uitdaging zien.”

Alles uit de kast om einddoel te halen 
Er is letterlijk en figuurlijk nog veel te doen omtrent de zero-emissiedoelstelling in 2025. Belemmeringen te over: data, budgetten, technologie, organisatie. Samenwerken, onderwerpen uitdiepen, ervaringen delen, alles moet uit de kast om het einddoel op tijd te halen. U wordt bij deze van harte uitgenodigd om mee te denken én te doen.

Alle disciplines die nauw betrokken zijn bij dit thema zullen hun krachten moeten bundelen om daadwerkelijk stappen te kunnen zetten. ZE2025 is een initiatief van OV-Magazine in samenwerking met Stevin Technology Consultants dat de komende jaren concreet werk wil maken van de zero-emissiedoelstellingen. Om te beginnen in het collectief vervoer. ZE2025 wil katalyseren, agenderen van de juiste onderwerpen, mensen en ideeën samenbrengen en vertalen naar concrete acties.

De eerste bijeenkomst heeft inmiddels plaatsgevonden. Maar uw bijdrage stellen we zeker op prijs. We nodigen u dan ook van harte uit om in 3 minuten de enquête in te vullen en daarmee sturing te geven aan de onderwerpen die ZE2025 gaat oppakken. Op basis van de kick-offbijeenkomst zetten we de najaarskalender in elkaar. Daarover hoort u uiteraard meer.