Alles om aan vakmensen te komen

“De spoorsector verandert van beton en staal naar bits en bytes”, zegt Ralph van Lith, manager Career Developement Center bij ProRail. Veel naoorlogs spoormateriaal wordt vervangen door digitale techniek, zoals Ertms. “ProRail wordt steeds meer een hightechbedrijf, dat vraagt om andere kwalificaties van het personeel. Onze ict-eenheid wordt bijvoorbeeld steeds groter.” Bij ProRail werken zo’n 4.000 medewerkers, waarvan ongeveer 10 procent per jaar uitstoomt, vanwege pensionering, een andere baan of iets anders. Daar moet het bedrijf vervanging voor vinden. Daarnaast neemt ProRail jaarlijks 100 stagiaires aan.

Om NS springt om gekwalificeerd personeel, vertelt Mascha van der Heijden. Zij is hoofd recruitment & employer branding bij NS. Bij het spoorbedrijf werken in Nederland 22.000 mensen. Wat de jaarlijkse uitstroom is kan ze niet zeggen, maar dit jaar neemt NS 3.500 nieuwelingen aan. “Wij zien een groeiende vraag naar mensen met een ict- en techniekachtergrond, zowel op mbo- als op hbo/wo-niveau. Iedereen kent NS en iedereen heeft wel een beeld bij het werk dat wij doen. Wat minder mensen weten, is dat NS ook over een grote it-afdeling beschikt waarbinnen ongeveer 1.300 medewerkers actief zijn.”

Concurrentie
Van Lith verwacht in de ict en technische beroepen een groeiende concurrentiestrijd met andere werkgebieden. “Bedrijven vechten om geschikte kandidaten. We moeten ons dus als werkgever zien te onderscheiden.”

De zoektocht naar en concurrentiestrijd om geschikt personeel verschillen sterk per regio, vult Van der Heijden aan. “Het heeft te maken met een combinatie van factoren. Om welke functie gaat het, welke regio is het en hoeveel vraag is ernaar? Dat bepaalt het succes van onze werving en of er sprake is van een probleem.”

Van Lith ziet dat ook: ProRail moet in de Randstad meer 'uitdagingen' het hoofd bieden dan in de randprovincies. “De functie van treinverkeersleider is voor ons heel belangrijk. In Rotterdam concurreer je met andere logistieke bedrijven, zoals het Havenbedrijf. In Groningen en Maastricht is dat veel minder het geval.”

Positief imago
Wat erg helpt is dat het imago van het spoor in de lift zit, stelt Van Lith tevreden vast. “Het spoor is ‘in’. Mensen identificeren zich tegenwoordig veel minder met banken of de olie-industrie. Wij leveren een duurzaam product. Dat sluit goed aan op de tijdsgeest en dat moeten we dus goed uitnutten.” Publieke optredens van topman Pier Eringa helpen daar ook bij, constateert Van Lith over een optreden van zijn baas in het actualiteitenprogramma Jinek.

Copyright: Kees-Jan Bakker

De markt is ook NS gunstig gezind. “De klanttevredenheid is hoger dan ooit. 86 procent geeft ons een 7 of hoger. Verschillende teams werken bijvoorbeeld aan het veraangenamen van de klantreis. Als je imago sterk is, kiezen werknemers eerder voor jouw bedrijf. Wat dat betreft timmeren we goed aan de weg.” NS organiseerde onlangs een 'Carrièrestation' op Utrecht Centraal. “Zo konden we mensen de veelzijdigheid van ons bedrijf laten zien, op een laagdrempelige manier met geïnteresseerden in contact komen, en vragen beantwoorden over werken bij NS.”

Praktijkervaring opdoen
De algemene tendens is dat afgestudeerde studenten vaak nog niet klaar zijn voor de praktijk, omdat ze nog geen ervaring hebben. “Als je net uit de studiebanken komt heb je wel theorie in huis, maar je leert het vak pas echt in de praktijk”, aldus Van Lith.

Jos Gabriëls, manager Opleidingskunde bij Railcenter, bevestigt dat praktijkervaring essentieel is. “Het gaat om het continu verbeteren en ontwikkelen van vakmanschap.” Bij het onafhankelijke opleidingsinstituut komen vakmensen samen voor het delen van kennis, opdoen van nieuwe kennis en voor het volgen van een opleiding. Ze kunnen er een certificaat behalen om veiligheidskritische taken rond het spoor te mogen uitvoeren.

Gabriëls: “Railcenter richt zich vooral op de infrastructuur. Onze grootste klanten zijn vakmensen die in dienst zijn bij aannemers, ingenieursbureaus of bij ProRail.” Bij Railcenter leren zij onder andere van real-life-simulaties, serious gaming en andere technologische hoogstandjes. In 2018 volgden 5.520 vakmensen een technische opleiding bij Railcenter en 13.951 een veiligheidstraining. In totaal werden 1.175 opleidingen aangeboden voor de technische vakgebieden en 1.286 veiligheidstrainingen.

Railcenter is nauwelijks te vergelijken met een reguliere opleiding aan hbo, mbo of universiteit, zegt Gabriëls. “Leveranciers zoals Alstom, Bombardier en Siemens, en ook ProRail, hebben hun materiaal bij ons neergezet. Wij beschikken over state-of-the-art-faciliteiten en alle systemen die in de Nederlandse spoorinfra te vinden zijn, zoals alle mogelijk beveiligingstechnieken, het meest moderne onderstation en alle soorten wissels, rails en bovenleidingen.” Ook het Ertms-Testlab en Expertisecentrum is bij Railcenter gehuisvest.

“Overigens werken wij wel nauw samen met deze instituten; zo hebben we met hen en de bedrijven een minor Railtechniek met de Hogeschool Utrecht opgezet en voeren we nu een keuzedeel railtechniek met een mbo uit Amersfoort uit. Ook de TU Delft maakt gebruik van onze faciliteiten.”

Learning community
Niet alleen de railsector werkt samen met opleidingen, dat doet ook een vervoerder als Arriva. Met Breda University of Applied Sciences lanceerde Arriva eind 2018 de Learning Community ‘Young professionals for multimodal mobility’ (Y4M3). In de learning community worden de uitdagingen uit de mobiliteitssector getoetst in de dagelijkse praktijk van Arriva.

“Centraal staan betekenisvolle connecties tussen studenten, docenten en professionals rond specifieke thema’s en professionele competenties”, zegt innovatiemanager Ruud Weijmans. “Dat is cruciaal om door te groeien als community qua kennis, ideeën en netwerken rond actuele thema’s binnen het personenvervoer.”

Studenten van de Learning Community ‘Young professionals for multimodal mobility’ (Y4M3) aan het werk

De opleiding Built Environment aan Breda University of Applied Sciences streeft naar zoveel mogelijk interactie tussen studenten en professionals uit het werkveld. In samenwerking met Arriva wordt een on- en offline leeromgeving rond personenvervoer gecreëerd. “Relaties op het gebied van stage en afstuderen worden versterkt. Daarnaast ontwikkelen we nieuwe samenwerkingsvormen waarmee studenten, docenten en professionals van Arriva worden uitgedaagd om over de grenzen van hun eigen vakgebied heen te kijken.”

Een groep van 25 studenten van de opleiding Built Environment is nu bezig met een onderzoek naar ‘peak shaving’. Op een platform kunnen studenten, professionals en docenten een challenge met elkaar aangaan. Het aantal challenges moet geleidelijk toenemen. “Het einddoel is een hechte community waarin (oud)studenten en professionals samenwerken aan vernieuwing in het openbaar vervoer", aldus Weijmans.

Open dagen
ProRail en een aantal aannemers hebben samen met de Hogeschool van Utrecht de hbo-opleiding Railtechniek in het leven geroepen. “En we gaan binnenkort een soortgelijke samenwerking aan met een mbo”, zegt Van Lith. In totaal werkt ProRail samen met zo’n 30 tot 40 hbo’s, mbo’s en universiteiten om het bedrijf op die manier in de etalage te zetten. “We zijn regelmatig aanwezig bij open dagen, verzorgen lezingen of gastcolleges, in alle mogelijke varianten.”

NS werkt samen met het ROC van Amsterdam en het ROC van Twente, die opleiden tot machinist en monteur, en met STC Rotterdam die opleidt tot machinist. Daarnaast heeft het bedrijf ook twee ‘eventmanagers’ in dienst. Mascha van der Heijden: “Die zijn fulltime onderweg naar hogescholen en universiteiten om werken bij NS te promoten. Vaak gaan er ook conducteurs of machinisten mee.”

Baangarantie
De spoorbedrijven hebben ook hun eigen opleidingstrajecten. Van der Heijden van NS: “Wij willen dat iedereen bij NS blijft leren om de prestaties te verbeteren. Monteurs leiden we intern op via de TechniekFabriek. Studenten krijgen daar een tweejarige vakopleiding tot monteur. De opleiding is een combinatie van leren in de praktijk en theorie. Wij vinden namelijk dat je het snelst leert door te doen en zelf te ervaren. Na het succesvol afronden van de studie en het behalen van een landelijk erkend diploma op mbo-2-niveau, stromen de monteurs door met een baangarantie bij NS. Daarnaast hebben we ook nog het Leercentrum, waar we conducteurs, machinisten en kantoormedewerkers op hun werkplek bijscholen met gebruik van nieuwe technologie. We laten onze eigen mensen graag doorgroeien.”

Ook Van Lith van ProRail houdt eigen jonge mensen graag binnenboord: “Als ze eenmaal binnen zijn, hebben we veel eigen initiatieven. Zo nemen wij junior Rail System Engineers aan omdat we merken dat afgestudeerden vaak nog niet op het gewenste niveau zitten.”

Digitale leeromgeving
Bij Railcenter kunnen de vakmensen van ProRail opleidingen volgen en examens afleggen om de benodigde veiligheidscertificaten te behalen. Iedereen die veiligheidskritische functies rond het spoor uitvoert, moet elke drie jaar op herhalingstraject, vertelt opleidingsmanager Jos Gabriëls. “Kennis is vluchtig, zeker als je die niet elke dag gebruikt. Dat geldt nog sterker voor de vaardigheden. Je leert in de praktijk pas echt hoe je de juiste draadjes aan elkaar knoopt.”

De driejaarlijkse herhaling wil Railcenter in de toekomst vervangen door het programma ‘Technisch Vakmanschap’. Daarbij krijgen professionals maar één keer per jaar een vakdag en een praktijkbeoordeling. “Daarnaast ontwikkelen we een digitale leeromgeving, waarmee iedereen de eigen tools op peil kan houden.”

Hoe ziet de toekomst van de Learning Community ‘Y4M3’ eruit? De samenwerking tussen Arriva en Breda University of applied sciences is in eerste instantie voor vier jaar, maar heeft nu al tot resultaten geleid, zegt Ruud Weijmans. “Denk aan studenten die parttime op de bus rijden als bijbaan. En recent is opnieuw een afgestudeerde student bij Arriva aan de slag gegaan. Daarnaast zullen studenten die nu actief participeren in de learning community de mentoren worden van de toekomstige generatie studenten. Zo groeit de community door en blijft ze relevant."