GVB-tram neemt oost-westroute in 2018

Op de dag dat de Noord/Zuidlijn in gebruik wordt genomen, 22 juli 2018, verandert ongeveer de helft van het Amsterdamse tramnet. De spinnenwebstructuur met de focus op Amsterdam Centraal maakt plaats voor een visgraatmodel: een noord-zuidhoofdas met sterke oost-westverbindingen, volgens het concept vervoerplan van GVB.

Ondanks de toenemende drukte blijft het aantal trams gelijk. Meer trams zijn op korte termijn nergens te koop of te huur, bovendien passen de meeste trams niet zomaar op het Amsterdamse net. Daarom bespaart GVB trams op rustige routes, om ze in te zetten op drukke verbindingen.

Meerwaarde
Het vervoerbedrijf heeft het nieuwe lijnennet vanaf nul opgebouwd. De basis is het metronet met de Noord/Zuidlijn als hoofdader, waarop tram- en buslijnen aansluiten. Elke route is opnieuw beoordeeld op de meerwaarde in het netwerk. Meer dan de helft van de lijnen blijft ongewijzigd. Volgens GVB is 80 procent van de reizigers in 2018 sneller op de bestemming, 4 procent moet wel vaker overstappen.

Niet alle noord-zuidtramlijnen verdwijnen met de komst van de nieuwe metrolijn. Lijn 16 wordt bijvoorbeeld samengevoegd met de in het voorjaar opgeheven lijn 24, die bovengronds het tracé van de Noord/Zuidlijn volgt. Lijn 24 gaat ook weer door de Ferdinand Bolstraat rijden.

Leidsestraat
Waar het druk is met voetgangers gaan minder trams rijden. Of zelfs helemaal geen trams, zoals op de Dam. Behalve dan bij omleidingen en calamiteiten. In de smalle Leidsestraat gaat het aantal trams flink omlaag, een eis uit de Lijnennetvisie van de Stadsregio Amsterdam. Reizigers die niet in de Leidsestraat hoeven te zijn, worden verleid een andere route te nemen.

Lijn 5. In 2015 vervoerde GVB met lijn 1 en 5 ongeveer 13 miljoen reizigers door de Leidsestraat, bijna een vol Amsterdam ArenA per dag. Om de straat te ontzien gaan er relatief rustige lijnen rijden: twee basislijnen met de werknamen 3A en 3C, aangevuld met een spitstram (lijn 3B). De frequentie in de ochtendspits gaat omlaag. In de middagspits en op zaterdagmiddag zorgt lijn 3B voor versterking.

De drukke lijn 5 was niet langer te handhaven door de Leidsestraat, volgens GVB. De vervoerder koos voor een alternatieve route met als eindpunt de Westergasfabriek in de Van Hallstraat. Bij publiekstrekker Westergasterrein past volgens GVB een hoogfrequente tramlijn met een directe verbinding naar het Leidseplein en station Amsterdam Zuid.

Rozengracht
De Rozengracht wordt nog belangrijker in het tramnet. Dit traject plus de Nieuwezijds Voorburgwal wordt sneller en betrouwbaarder gemaakt zodat er hoogfrequent kan worden gereden. Toch gaan er al met al minder trams over de Rozengracht rijden, vooral in de avonduren.

Twee trajecten in Amsterdam-Zuid hebben straks geen reguliere tramlijn meer: De Lairessestraat en de Gabriel Metsustraat. De twee straten blijven wel omleidingsroute bij verstoringen of werkzaamheden. Omdat De Lairessestraat in het verlengde van de remise ligt, rijden er nog wel trams doorheen die er hun dienst beginnen en eindigen.

Binnenring
Het drukste deel van het Amsterdamse tramnet wordt de oost-westverbinding Weesperplein–Weteringschans–Leidseplein, die deel uitmaakt van de ‘Binnenring’. Vanaf de nieuwe metrohalte Vijzelgracht gaan naar verwachting grote groepen reizigers overstappen op de tram. Het aantal tramritten op die as zal bijna verdubbelen.

Ook vanuit het oosten gaan meer trams rijden. Tramlijn 12 (3C) rijdt straks 25 procent vaker van het Amstelstation naar Rijksmuseum, Leidseplein en Leidsestraat. Die verbinding is vooral interessant voor recreatieve reizigers vanuit Utrecht.

Oost-West
Verschillende tramlijnen die nu nog via het Centraal Station lopen, worden verlegd in oost-westrichting. Zo gaat lijn 9 vanuit de oostkant van de stad over de Binnenring naar het Leidseplein. Vanuit de westkant lopen ook lijnen naar het Leidseplein. Omdat een eindhalte op het drukke Leidseplein niet mogelijk is, koppelt GVB de oost- en westlijnen aan elkaar.

In de eerste plaats zijn de reizigersstromen die bepalen welke oost- en westlijnen GVB aan elkaar koppelt. Een analyse van alle mogelijke combinaties laat echter zien dat er geen duidelijke vervoerrelaties uitspringen. Dan geldt het tweede criterium: een evenwichtige bezetting. Tramtrajecten die ongeveer even druk zijn worden aan elkaar gekoppeld om de trams zo efficiënt mogelijk te kunnen inzetten.

Drie wijken aan de oostkant krijgen een oost-west tramverbinding via de Binnenring. De volgende combinaties zijn volgens GVB optimaal:
- Azartplein (lijn 10) koppelen aan Geuzenveld (lijn 7)
- Indische buurt (lijn 7) koppelen aan Osdorp (lijn 1)
- Diemen (lijn 9) koppelen aan Sloterdijk (lijn 12)

Eind december
GVB heeft het concept-vervoerplan op 12 oktober aangeboden aan de Stadsregio Amsterdam. Eind december bepaalt de stadsregio of het plan, al dan niet gewijzigd, mag worden uitgevoerd. Aan het vervoerplan ging een uitgebreide consultatieronde vooraf: een online onderzoek onder reizigers en een zestigtal adviesgesprekken met onder andere stadsdelen, de Reizigers Advies Raad, raadsleden, vervoerkundigen en GVB-medewerkers.

Lees ook: ‘Heel Nederland gebaat bij ov Amsterdam’