Ov-sector positief gestemd richting 2040

Natuurlijk, de coronacrisis heeft het openbaar vervoer in een dal geworpen, maar de doelen voor 2040 staan nog als een paal boven water. Over hoe het openbaar vervoer weer kan herstellen gaat dit digitale event, dat wordt georganiseerd door Vervoerregio Amsterdam en OV-Magazine. Onder leiding van presentator en ‘hobbymatig treinofiel’ Rogier Elshout gaan diverse experts en het publiek hierover met elkaar in gesprek.

Transitieplannen

Nadat Bart de Buschauffeur aftrapt met zijn ‘ode aan het ov’, schuiven Jan van Selm (directeur DOVA) en Egbert de Vries (voorzitter Vervoerregio Amsterdam) digitaal aan bij Guus Puylaert (hoofdredacteur OV-Magazine). “De betekenis van vitaal ov is veranderd”, zegt Van Selm. “We waren springlevend, groeiden heel hard. En ineens werd het van levensbelang dat we bleven rijden in coronatijden. Nu is de vraag hoe we weer teruggaan naar de oorspronkelijke betekenis van vitaal.”

Daarvoor werken de vervoerregio’s en provincies aan transitieplannen. Voor herstel van het ov zijn vele aspecten van belang, vertelt Egbert de Vries, zoals het inzetten op spreidingsafspraken en het blijven investeren in zero emissie busvervoer. Wanneer het plan precies af is? De Vervoerregio Amsterdam heeft ze voor de streekconcessies deels afgerond, vertelt De Vries. “Als we weten wat de financiële bijdrage van het Rijk in 2022 is, en wat de nationale kaders zijn, kunnen we pas verder.”

Het is dus vooral wachten op het Rijk en er zijn nogal wat onzekerheden. Van Selm: “De hoofdvraag is: hoe kan het ov in 2022 het beste aansluiten op de reizigers die terugkomen, met de scholen die weer opengaan en werk dat deels weer op kantoor gebeurt? Hoe gaan we de dienstregelingen daarop aansluiten? Al die elementen komen terug in de transitieplannen van alle regio’s. We werken met alle regio’s in Nederland samen, om de plannen goed op elkaar af te stemmen”, aldus Van Selm.

De Vries en Van Selm hebben veel vertrouwen in herstel van het openbaar vervoer. “Personeel en reizigers hebben veel zin om het ov weer te ontdekken”, zegt De Vries. Van Selm geeft nog mee dat we vooral automobilisten moeten aansporen voor het ov te kiezen.

Kamerleden schouder aan schouder

Daarna geeft Elshout het stokje door aan Marja Ruigrok (dagelijks bestuur Vervoerregio Amsterdam), die in gesprek gaat met de nieuwe ov-woordvoerders Faissal Boulakjar (D66) en Fahid Minhas (VVD) uit de Tweede Kamer. Beiden leggen de nadruk op de relatie tussen mobiliteit en wonen om toekomstige opgaven te tackelen. “Voor een plan met wonen moeten we eerst het ov goed regelen”, zegt Boulakjar. En, zegt Minhas: “Als corona voorbij is, wordt ov misschien veel belangrijker dan de auto. Maar niet overal. We moeten investeren in ov én automobiliteit.”

Om woningbouw en mobiliteit met elkaar te  is een integrale of holistische benadering van belang. Dat vraagt om politieke bewustwording, zegt Boulakjar, maar ook om investeringen. “Als we kijken naar de economische slagkracht van Nederland, mogen er veel meer investeringen naar mobiliteit.” Een nieuw op te richten mobiliteitsfonds helpt daar enorm in, vult Minhas aan: “We moeten achterstallig onderhoud inhalen en alle landsdelen goed verbinden. Het Groeifonds is een belangrijke eerste stap om meer lightrail te realiseren.” Presentator Elshout ziet dat er eigenlijk geen politieke strijd gaande is, maar dat het meer een technocratisch vraagstuk is.

Innovatieve pitches

Gerard Slegers (dagelijks bestuur Vervoerregio Amsterdam) gaat in gesprek met drie jonge ov-professionals. Dit is het moment om spitsmijden aan te pakken, maar hoe precies? Anita Markx (GVB), Shirley te Roller (Vervoerregio Amsterdam) en Feroz Ramgoelam (gemeente Amsterdam) pitchen in één minuut hun idee over hoe zij dit voor zich zien, waarna het publiek ze mag beoordelen.

Waar Ramgoelam vooral wat ziet in een OV-coin waarmee reizigers buiten de spits worden beloond en daar prijzen mee kunnen verdienen, voelt Te Roller meer voor het inrichten van de trein als flexibele werkplek. “Zo kun je het ov promoten als de mooiste werkplek van Nederland. Drie uur werken in de trein, even lunchen in Maastricht en dan weer terug. Dat lijkt me de mooiste werkdag die er is.”

Markx stelt voor om een flexibel uur in te stellen voor studenten en werknemers, aan het begin en einde van de dag, om daarmee de spitsen te ontlasten. Het publiek beoordeelt haar idee als meest kansrijk, en zij gaat met de eerste prijs naar huis. Wat die eerste prijs is? Elshout belooft, met een knipoog, dat er een waterstofbus haar kant op komt.

Brussel: een echte ov-stad

De presentator speelt de bal door aan Pascal Smet, staatssecretaris van Brussel. Waar de luisteraars de Belgische hoofdstad vooral zien als een autostad en ‘een enorme chaos’, overtuigt Smet hen in een vlammend betoog van het tegendeel. Brussel onderging een transformatie van autostad naar een stad voor mensen. Het ov vormt daarin het kloppend hart., zegt Smet Dat kostte wel wat: 5,5 miljard euro. Hoe kreeg hij dat voor elkaar? “Als je dingen wilt realiseren, moet je mensen eerst laten dromen. Onze gesprekken gaan daarbij over doelstellingen en niet over middelen.”

Lees ook: Hoe Brussel ruimte maakte voor meer ov

Hij geeft ook nog een boodschap mee: durf ook impopulaire maatregelen te nemen. “Politici zijn gekozen om beslissingen te nemen, niet om als schaap achter de mensen te lopen. Soms moet je mensen gelukkig durven maken tegen hun eigen wil. Je hoort meestal alleen de mensen die tegen veranderingen zijn, maar op termijn neemt dat af.” Zo zijn er heel veel parkeerplekken verdwenen en vervangen door terrassen, waar tegenwoordig iedereen achter staat.

Smet inspireert het publiek snel het Brusselse ov eens te proberen. Vele luisteraars zijn verbaasd over de slagkracht in het Belgische. Zelf is Smet juist jaloers op hoe het Nederlandse ov is georganiseerd. “Maar zorg ervoor dat je als stad wel je eigen beslissingen kan nemen. Centraliseer niet teveel en decentraliseer op het juiste niveau.”

Holistische benadering

Hierna gaat Ruigrok in gesprek met Tweede Kamerleden Chris Stoffer (SGP) en Kauthar Bouchallikht (Groenlinks). Voor Bouchallikht is ov niet alleen een manier om te vervoeren, maar ook om te verbinden. En ook Stoffer is ‘wel een beetje bekeerd’ tot ov-liefhebber. “Vervoer over weg en over spoor moeten samen één vervoersysteem zijn.”

De Groenlinks-politica ziet dat ook wel, ‘maar we kunnen elke euro maar één keer uitgeven’. “Als je moet kiezen voor snelweg of spoor, kies ik voor het ov.” Volgens Stoffer is dat een goede keuze voor stedelijk gebied, maar wordt ov in het landelijk gebied uitgekleed. Daar doet de auto goed dienst, maar dan wel door te betalen per kilometer.

Daarom moeten we de woningbouw er ook bij betrekken, stelt Bouchallikht. “Wel moeten we erop letten dat we met de aanpak van de ene crisis, niet de andere crisis versterken.” Met een ‘holistische visie’ kunnen we het land zó moeten inrichten, dat men van jongs af aan opgroeit met fiets- en ov-liefde. Stoffer vindt dat politici soms impopulaire maatregelen moeten durven nemen, zoals Smet al benoemde. “Soms moet je dingen doen waar de achterban niet meteen blij mee is, maar die uiteindelijk wel goed zijn voor de samenleving.”

Hoopvol naar de toekomst

Net als bij de eerdere twee politici, zitten deze politici schouder aan schouder en zijn ze het erover eens dat er meer geïnvesteerd moet worden in ov. Elshout is hoopvol gestemd over de politieke eensgezindheid onder alle vier de politici. Maar, hij is ook meteen kritisch: “Die eensgezindheid is mooi, maar er moet wel met miljarden gesmeten worden de komende jaren.”

Hoe die investeringen eruit gaan zien, in een holistisch geheel, is aan het einde van de middag nog niet duidelijk. Maar dát de investeringen er moeten komen wel. “Steeds meer mensen roepen de laatste tijd om meer geld. Dan moet de bal toch wel een keer gaan rollen”, zegt Puylaert. Presentator Elshout, ten slotte: “Met alleen maar mooie woorden komen we er niet, dus we moeten nu vooral niet op onze lauweren gaan rusten.” Beiden zijn daarom benieuwd welke ‘stappen richting 2040’ er in 2022 zijn gezet.

U kunt de uitzending hier terugkijken.