‘Van ProRail als zbo krijgt niemand last’

ProRail als ‘agentschap’ sluit het kabinet uit, schrijft Dijksma in haar brief aan de Tweede Kamer. Die vorm zou ten koste gaan van de arbeidsvoorwaarden en het pensioen van personeel. Bovendien zou de overgang naar een agentschap twee jaar duren en zo’n 35 miljoen euro kosten, volgens een inschatting van PWC. De transitie naar een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) met eigen rechtspositie duurt minder dan een jaar en kost maar enkele miljoenen. Die variant werkt het kabinet verder uit.

Inschatting PWC.

Instellingswet
ProRail is nu een privaat bedrijf (een bv) dat vrijwel volledig op belastinggeld draait, ongeveer 2 miljard euro per jaar. Het stoort Dijksma dat zij zich niet direct kan verantwoorden voor de besteding van dat geld, terwijl zij daar wel door de Tweede Kamer op wordt aangesproken. Daarom schrapt het kabinet de raad van commissarissen. Via een instellingswet krijgt de bewindspersoon ook de bevoegdheid om de raad van bestuur van ProRail te benoemen, te schorsen en te ontslaan.

Als zbo met eigen rechtspositie komt ProRail dichter onder het ministerie te staan, maar de spoorbeheerder blijft zelf verantwoordelijk voor de dagelijkse operatie. IenM kan straks beter sturen op prestaties. En de transparantie van informatie neemt toe doordat een zbo onder de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) valt. Verder kan de bewindspersoon de financiën beter controleren en goedkeuring geven aan de begroting van ProRail.

Ondernemingsraad
Het kabinet had al in het voorjaar, als reactie op de Fyra-enquête, laten weten dat ProRail een publiekrechtelijke organisatie zou worden. Sinds die tijd heeft IenM gesprekken gevoerd met alle betrokkenen in de spoorsector en externe bureaus laten adviseren over de meest geschikte juridische vorm. Dit heeft geleid tot een werkdocument. Dijksma verwacht nog een advies van het Locov en zij gaat nader overleggen met de ondernemingsraad van ProRail.

De afgelopen maanden hebben de spoorsector, vakbonden en het personeel zorgen geuit over de omvorming van ProRail. Met name over de arbeidsvoorwaarden en het pensioen, maar ook over de grotere invloed van de politiek, de samenwerking met ProRail, kostenverhogingen en de onafhankelijkheid van de spoorbeheerder.

De onafhankelijkheid van ProRail is volgens Dijksma het beste geborgd in een zbo, zowel ten aanzien van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) als voor de taken van ProRail: capaciteitsverdeling, vaststelling van de gebruiksvergoeding, verkeersleiding en onderhoudsplanning.

Transitieplan
Wat Dijksma betreft komt ProRail meer boven de partijen in de spoorsector te staan en wordt de organisatie hét gezicht in de omgeving van het spoor. In de aansturing van ProRail richt IenM zich op de hoofdlijnen. “Hiermee wil ik de zorg van het personeel wegnemen dat de politiek zich bezig houdt met het dagelijkse functioneren van de organisatie”, aldus Dijksma.

De staatssecretaris gaat de tussenconclusie bespreken met de betrokken spoorpartijen en wil eind dit jaar een definitieve keuze maken. Vervolgens komt er een transitieplan voor het inrichten van het zbo en de wijziging van de Spoorwegwet. De kosten van de omvorming van ProRail worden niet op de reizigers en de vervoerders afgewenteld en gaan niet ten koste van de investeringen in het spoor, belooft Dijksma.