Zeeuws besluit schrappen OV-chip ongeldig

Het fietsvoetveer dat vaart tussen Vlissingen en Breskens kent, net als de andere ov-verbindingen over water, een hoge waardering. De financiële cijfers zijn echter minder rooskleurig. Het veer vaart met groot verlies; reden om de dienstregeling langzaam uit te dunnen. In 2024, zo is de bedoeling, vaart er nog maar één schip een uursdienst tussen de twee plaatsen aan de Westerschelde.

Autoveer
Een kleine geschiedenis: sinds al zeker de zestiende eeuw vaart er een veer over de Westerschelde tussen Vlissingen en Breskens. Dat groeide uit tot een druk autoveer, uitgebaat door de Provinciale Stoomboot Diensten in Zeeland (PSD), een bedrijf in handen van Gedeputeerde Staten. Dat bedrijf werd in 2003 werd gestaakt, vanwege de opening van de Westerscheldetunnel. Als alternatief kwam er een fietsvoetveer dat werd aanbesteed. BBA, later overgenomen door Veolia, won de concessie.

Concessie in eigen beheer
In 2014 meldde zich geen partij voor een nieuwe concessie. Ook Veolia zag er geen brood meer in, omdat de kosten te hoog waren. De provincie besloot daarom tot de oprichting van een eigen BV Westerschelde Ferry die de dienst zou uitvoeren. Sindsdien heeft de provincie drie petten op bij de veerverbinding: die van opdrachtgever, enig aandeelhouder van de opdrachtnemer en eigenaar van de schepen en faciliteiten. Toenmalig SGP-gedeputeerde George van Heukelom maakte er toen geen geheim van: "Ik zou het niet erg vinden als het openbaar vervoer in ons land weer helemaal in handen kwam van de overheid.”

Einde OV-chipkaart al in 2016 in zicht
Met het overgaan van de veerdiensten naar de provincie werd met Veolia overeengekomen dat de diensten rond de OV-chipkaart (apparatuur en ICT) voorlopig nog gebruikt konden worden. Die afspraak kwam echter eind 2016 al op losse schroeven te staan. Toen liet BV in het jaarplan weten dat er in het eerste kwartaal van 2017 een oplossing gevonden moest worden, omdat de dienstverlening niet meer door Veolia gecontinueerd zou worden. Wat de reden was voor het staken van de dienstverlening, is onbekend: beide partijen houden de kaken stijf op elkaar. De provincie en de BV wezen naar Connexxion als rechtsopvolger van Veolia; Connexxion zei in eerste instantie dat het initiatief vanuit Zeeland kwam. In een later commentaar kwamen ze hierop terug. Nu is er officieel sprake van 'een gezamenlijk besluit'.

Kennelijk werd er nog wel besloten om de dienst een jaar te verlengen, want pas in januari 2018 stuurde Gedeputeerde Staten een brief aan Provinciale Staten dat de OV-chipkaart per 1 mei 2018 niet meer op het veer zou worden geaccepteerd. In plaats daarvan komt er een eigen kaart: de B-tag, ontwikkeld door Movenience.

De provincie als aandeelhouder
Movenience is een volle dochter van de NV Westerscheldetunnel en verantwoordelijk voor de elektronische tolpas voor die tunnel. De aandelen van de NV Westerscheldetunnel zijn allemaal in handen van de provincie Zeeland; net als bij de BV Westerschelde Ferry. Volgens de provincie kan Movenience de hard- en software voor een ticketsysteem vele malen goedkoper leveren dan het in eigen beheer ontwikkelen en aansluiten van de diensten van TLS, het bedrijf achter de OV-chipkaart.

Het besluit van de provincie om de OV-chipkaart niet meer aan te bieden, is niet gepubliceerd als GS-besluit. Dat hoeft ook niet, aangezien de provincie, zoals ze terloops in de brief aan PS laat weten, het besluit als (enig) aandeelhouder nam; een slimme manier om wellicht lastige statenvragen te voorkomen. Maar de provincie zag een cruciale stap over het hoofd: het besluit werd niet voor advies neergelegd bij het Overlegplatform OV Zeeland (OPOV), het provinciale inspraakorgaan voor reizigers. Dat had wel gemoeten.

Een bijzonder veer
Dat heeft te maken met de bijzondere status van het veer. Veerdiensten staat niet expliciet in de Wet Personenvervoer 2000 omschreven als openbaar vervoer. Toch zijn er verschillende verbindingen over water die wel degelijk als ov aan te merken zijn. De lijndiensten van RET over de Nieuwe Maas en de Waterbus tussen Rotterdam en Dordrecht zijn daar voorbeelden van. Ook de inmiddels gestaakte Fast Ferry tussen IJmuiden en Amsterdam was veerverbinding die als lijnconcessie was aanbesteed.

Het veer Vlissingen-Breskens verbindt twee oevers. In tegenstelling tot de meeste andere veren van dat type, gaat het hier wel om ov. Het veer wordt braaf elk jaar meegenomen in de OV Klantenbarometer en in de beleidsplannen van de provincie wordt het veer nadrukkelijk genoemd als onderdeel van het provinciale ov-kernnet. Ook werd het OPOV in het verleden herhaaldelijk geraadpleegd als de dienstregeling of tarieven moesten worden aangepast.

Ongeldig besluit
In dit geval werd de adviesaanvraag van het OPOV echter buiten beschouwing gelaten. Dat had wel gemoeten, zo is te lezen in het Besluit Personenvervoer 2000, dat enkele aanvullende zaken regelt ten opzichte van de Wet Personenvervoer 2000. Daarmee is het besluit van de provincie om de OV-chipkaart zomaar af te schaffen niet rechtsgeldig. Een woordvoerder van gedeputeerde Harry van der Maas (SGP) laat desgevraagd weten dat het veer wat de provincie betreft nu geen ov is volgens de WP2000. De letter van de wet hebben ze mee , de geest echter tegen. Het OPOV is ontstemd – en zou negatief adviseren bij een aanvraag, maar zal geen (rechts)zaak beginnen tegen het besluit dat al op 1 mei ingaat. De provincie zegt alsnog met het OPOV in gesprek te gaan.

Op het laatste moment 
En daarmee komen we op het laatste punt: de timing. Eind 2016 was al bekend dat het contract rond de levering van hard- en software van de OV-chipkaart door Veolia op losse schroeven stond. Pas in januari van dit jaar laat GS aan PS weten dat de OV-chipkaart inderdaad overboord gegooid wordt. Dat besluit komt pas door omstandigheden afgelopen vrijdag onder ogen van de volledige Provinciale Staten, 3,5 week voor het afschaffen van de OV-chipkaart op het veer.

Slordigheden
Ook komen er dan andere zaken aan het licht. Studenten blijken jarenlang onterecht gratis hun fiets meegenomen te hebben op het veer, omdat de apparatuur dat niet kon registreren. Het onbedoelde voordeeltje levert voor de studenten nu opeens een forse financiële tegenvaller op. Ook krijgen ze minder korting in de zomermaanden, wanneer de OV Studentenkaart niet geldig is.

We kunnen dan ook de conclusie trekken dat door alle verschillende petten die de provincie op heeft in dit dossier, de transparantie ver te zoeken is. Ook lijkt het belang van de reiziger in alle kostendiscussie ondergeschikt. Maar het heeft er alle schijn van dat de provincie met het besluit wegkomt.

"We hebben allemaal liggen slapen", aldus D66-statenlid Patricia van Veen, dat inmiddels wel vragen heeft gesteld over de kwestie. Het heeft er alle schijn van dat dat slapen verslapen is geworden.