Hoe design bijdroeg aan R-net-succes

Ruim tien jaar geleden werd de basis gelegd voor de productformule R-net. Tot 2028 sluiten steeds meer metro’s, trams en treinen aan op dit Randstadnet. Michiel Meurs, mede-eigenaar van ontwerpbureau FromAtoB Public Design, verzorgde met zijn team het design. Hij verklaart het succes. 

Een korte geschiedenis 

“Begin jaren ‘90 werd al gesproken over een regionaal hoogwaardig ov-netwerk in de Noordvleugel van de Randstad. De samenwerkende overheden (Noord-Holland, Flevoland en Stadsregio Amsterdam) kregen alleen na vijftien jaar ruzie over dit project Regionet, waardoor de samenwerking in 2005 klapte. Noord-Holland bleef enthousiast, ook door het succes van de vanaf 2002 rijdende Zuidtangent (de hov-verbinding Amsterdam - Haarlem en Amsterdam - Nieuw-Vennep). FromAtoB had de merkidentiteit daarvoor ontworpen en werd in 2006 benaderd om dat ook voor een nieuw Noordvleugel-netwerk te doen.” 

“We begonnen in opdracht van Noord-Holland, in samenwerking met Mijksenaar, en al snel werden Flevoland en de Stadsregio Amsterdam er weer bij betrokken. Daar zat nog wat oud zeer, vanuit de tijd van Regionet. Maar in presentaties lieten we zien hoe de haltes en voertuigen eruit konden zien en ontwikkelden we een lijnennetkaart voor het multimodale netwerk, geïnspireerd op de London Underground. Door die visualisaties wakkerden we discussies aan, ontdooide de boel en kwamen alle neuzen weer dezelfde kant op.” 

“Het merk zou eigenlijk in 2010 starten als MRA-net (Metropool Regio Amsterdam), maar nog voor de lancering ontstond ook interesse in de Zuidvleugel. Uit onderzoek van Beerenschot in opdracht van provincie Zuid-Holland bleek dat vooral hoogwaardige lijnen geschikt zouden zijn om te branden. Maar hov-lijnen gaan over provinciegrenzen heen, dus het advies aan Zuid-Holland was om samen te gaan werken met de aangrenzende provincies. Terwijl we in Noord-Holland al daadwerkelijk haltes en bussen bouwden, werd het plan aangepast en de merknaam veranderd in R-net. In december 2011 is R-net gelanceerd, met het doel te groeien tot in 2028. De provincie Utrecht trok zich terug en bouwde later het eigen merk U-OV. Het grote verschil is dat U-OV dezelfde branding gebruikt voor al het ov.”  

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Uniforme huisstijl 

“Voor R-net werd gekozen voor een monolithische branding, met dezelfde kleurstelling, bestikkering en bekleding voor alle modaliteiten. Voor de Zuidtangent hadden we de kleurstelling rood-grijs, die hebben we meegenomen naar R-net. Rood is een dynamische, sterke kleur en siert daarom de kop en staart van al het materieel, terwijl de zijkanten rustiger ogen. Gelede bussen zien er daardoor uit als één geheel. De rode kleur passen we alleen loodrecht op de rijrichting toe, zodat de kleur niet te dominant aanwezig is.” 

“Het gaat om meer dan de kleur. Het gaat om de inrichting, de rijtijden, het comfortgehalte. Op basis van de kernwaarden van R-net (Betrouwbaar, Samenhang, Herkenbaar, Aantrekkelijk, Moeiteloos) ontwierpen we verder. De abri is opnieuw ontwikkeld met een glazen voorwand en een comfortabele zitbank. Om relaxed te kunnen zitten, zijn diepte en transparantie nodig. We kozen voor twee deuropeningen vanwege sociale veiligheid, dat is in het ov nog vaak een onderbelicht thema. Omdat R-netbussen niet bij alle haltes stoppen is het voor de reiziger belangrijk om het verschil te zien tussen een R-nethalte en een ‘gewone’ halte. Daarom heeft de R-nethalte zo’n goed zichtbare rode hanenkam. Bij R-net weet je dat het om hoogwaardig vervoer gaat. Een merk is een belofte die je doet over de kwaliteit van het producten.” 

“In het eerste handboek uit 2010 moesten we alle specificaties nog aan vervoerders en gemeenten voorschrijven, ze uitleggen hoe de haltes en bussen eruit moeten zien, want er was nog niets. In latere edities in 2013 en 2015 hoefde dat niet meer, omdat het succes zich al aan het bewijzen was. Daardoor konden we iets losser te werk gaan, maar we moesten het design natuurlijk wel toepassen op nieuwere voertuigen zoals metro’s en trams. Inmiddels zijn er elektrische bussen, laadinfrastructuur en dubbeldekkers bijgekomen. Of het niet tijd is voor een nieuw handboek? Eigenlijk wel, maar er is nog geen nieuwe opdracht gegeven. Er zijn nu acht vervoerders bij R-net aangesloten, dus we moeten de eenheid wel zien te behouden.” 

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Weerstand 

“In het begin was er nog best wat weerstand, de komst van R-net moest echt bij vervoerders worden afgedwongen. Die hadden elk hun eigen merk en zaten hier niet zo op te wachten. Concessieverleners kijken vaak tot hun eigen concessiegrenzen, dus dan heb je echt één opdrachtgever nodig die de kar trekt: dat was de provincie Noord-Holland, die heel diplomatiek handelde. En met onze visualisaties konden wij droombeelden helpen creëren en discussies op gang brengen. Om draagvlak te creëren, moet je echt naar elkaar luisteren. Zo kom je stappen verder.” 

Michiel Meurs, mede-eigenaar FromAtoB Public Design: ‘Toen eenmaal duidelijk was dat de R-netformule meer reizigers aantrok, was de kou snel uit de lucht. Daar zijn vervoerders en opdrachtgevers wel gevoelig voor’ 

“Natuurlijk zijn er altijd redenen om niet te veranderen, te blijven doen wat je altijd al deed. Maar als je daar overheen kunt stappen, kan je echt alle kanten op. Dat past goed in het Nederlandse poldermodel. Toen eenmaal duidelijk was dat de R-netformule meer reizigers aantrok, was de kou trouwens snel uit de lucht. Daar zijn vervoerders en opdrachtgevers gevoelig voor.” 

Lees ook: Rood van R-net rukt op in de Randstad

Echt cradle-to-cradle 

“Of er dan niets meer te dromen is? Natuurlijk wel, het kan nog stukken duurzamer. Dat zou ik in een nieuw handboek zeker meenemen. Dan gaat het over cradle-to-cradle-producten die eindeloos te recyclen of biologisch afbreekbaar zijn. Daar valt nog veel te winnen. Duurzaamheid is echt zo’n modeterm. De eerste elektrische bussen in Eindhoven werden bijvoorbeeld als CO2-neutraal gepresenteerd, maar er zitten gewoon dieselkachels in. Ik vind: als we klimaatverandering willen tegengaan, moet het ov daarin een voorbeeldfunctie bekleden. Er bestaan voldoende innovatieve concepten, maar vervoerders, opdrachtgevers en fabrikanten wijzen vaak naar elkaar en dan gebeurt er niets. Dan blijven we in een cirkel rondgaan, terwijl we daar juist uit moet komen.” 

“Juist dat gebeurde bij R-net dus wel: alle belanghebbenden zetten een stip aan de horizon, durfden te dromen en deden hun best om daar te komen. FromAtoB mocht dat visualiseren en dat droeg eraan bij om stappen verder te komen, het eindbeeld concreter te maken richting 2028. Zo konden we uiteindelijk allemaal dichter bij elkaar komen. Het Toekomstbeeld OV is ook een voorbeeld van zo’n langetermijnplan, maar daarbij heb ik nog geen duidelijke visualisaties gezien van hoe het eruit moet zien. Terwijl dat dus echt helpt, dat heeft onze productformule bewezen.” 

‘Bij innovatieve ideeën wijzen vervoerders, opdrachtgevers en fabrikanten vaak naar elkaar en dan gebeurt er niets. Je hebt iemand nodig die de kar trekt’

Dit artikel is eerder gepubliceerd in OV-Magazine 3/2021. Wilt u OV-Magazine voortaan op papier of digitaal ontvangen? Neem dan een abonnement.