‘Zo’n warme overdracht is uniek in het ov’

Tien jaar nadat EBS voet aan Nederlandse wal zette, legt Wim Kurver zijn taken als CEO neer. Sinds 1 oktober stoomt hij zijn opvolger, Wilko Mol, klaar voor de job die hij begin 2022 overdraagt. Mol: “Als we de komende jaren niet minstens twee nieuwe concessies winnen, eet ik mijn hoed op.”

Dit artikel is eerder gepubliceerd in OV-Magazine 4/2021. Wilt u OV-Magazine voortaan op papier of digitaal ontvangen? Neem dan een abonnement.

“Als je met iemand moet samenwerken heb je raakvlakken nodig”, zegt Wim Kurver na ruim een uur van het gesprek. “Als je niets gemeenschappelijks hebt, wordt het niets.” Het is begin november, we zitten in een café op het Utrecht Science Park. Terwijl om ons heen steeds meer mensen neerstrijken voor een drankje, vertelt hij hoe hij vijf jaar geleden in een felle discussie met Mol belandde.

EBS was tweede geworden in een aanbestedingsronde die Mol, toen nog directeur van inno-V, begeleidde. De twee zaten niet op één lijn. “Dat is in dit wereldje niet handig, dus gingen we later nogmaals in gesprek. Toen we het eenmaal hadden over onze gemeenschappelijke hobby, windsurfen, was de kou snel uit de lucht.” Mol voegt er grappend aan toe: “Het is blijkbaar belangrijk dat de directeur van EBS kan windsurfen. Wim kan beter windsurfen dan ik, maar leert me nu ook de fijne kneepjes van dat vak.”

Nieuwe havens

Kurver besloot drie jaar geleden al dat hij wilde stoppen als directeur bij EBS. “Ik ben inmiddels 64 jaar en zou over twee jaar toch met pensioen gaan. Veel mensen om me heen gaan over hun houdbaarheidsdatum heen en dat wilde ik niet. Daarnaast is er meer dan werken alleen.” Kurver blijft tot zijn pensionering wel bij het Israëlische moederbedrijf Egged in dienst, maar in welke rol is nog niet bekend.

Wilko Mol over zijn transfer van het OV-bureau naar EBS: ‘Vertrekken is een beetje doodgaan. Maar zo’n EBS-trein komt één keer voorbij’

Door corona werd de zoektocht naar een geschikte opvolging 1,5 jaar vertraagd. Tot nu. De transfer van Mol betekende ook een einde bij het OV-bureau Groningen Drenthe, waar hij het nog heel erg naar zijn zin had. “Maar partir c'est mourir un peu, vertrekken is een beetje doodgaan. Ik heb nooit aan carrièreplanning gedaan, ik doe wat ik leuk vind en waar ik energie van krijg. Zo’n EBS-trein komt één keer voorbij. Dan moet je kiezen of je erop springt of niet. Dat houd je ook als mens scherp.”

Water aan de lippen

Tien jaar geleden begon het avontuur van EBS in Nederland. Net nadat Egged de concessie Waterland had gewonnen, kwam Kurver aan boord. Maar door de gebrekkige kennis van het Nederlandse ov, had EBS te veel dienstregelingsuren (DRU’s) geboden. In 2012 liep het tekort per maand met een miljoen op. In totaal heeft de Israëlische coöperatie 30 miljoen euro bijgelegd tijdens de concessieperiode.

Wim Kurver over de eerste jaren van EBS: ‘Ik suggereerde aan Egged om EBS failliet te laten gaan’

“Dat siert ze, want ik suggereerde om EBS failliet te laten gaan. Maar de coöperatie kent een sterke kibboetscultuur en is nooit weggelopen voor haar verantwoordelijkheid. De Israëli’s vinden Nederland een betrouwbaar land: we komen afspraken na, kennen geen steekpenningen en lopen voorop in veel ov-ontwikkelingen. Daardoor is EBS voor Egged meer waard dan geld alleen. En daarnaast, laten we eerlijk zijn: als Israëli willen uitbreiden doen ze dat niet snel in het Midden-Oosten.”

En zo begon de pioniersfase van EBS in Nederland, zoals Kurver het noemt. Daarna kwam een groeifase met de concessies Voorne-Putten en Haaglanden en inmiddels is het bedrijf stabiel. EBS wil verder groeien, maar Kurver vindt zichzelf niet geschikt om daarbij te zijn: bij een nieuwe fase hoort ook een nieuwe leider. Mol: “Ik kijk er naar uit om EBS de verstevigings- en groeifase in te loodsen. Ik denk dat we de komende jaren zeker twee nieuwe concessies gaan winnen. Kijkend naar de tenderkalender komen er genoeg op de markt, dus ik eet mijn hoed op als het niet lukt.”

Marktwerking en samenwerking

Met het vooruitzicht dat de markt in 2023 of 2024 weer normaal gaat functioneren, staat EBS er dus relatief goed op. Maar daarvoor moet de effecten vanuit de coronacrisis wel opgelost worden. “Immers, geen bedrijf kan overleven als er structureel geld bij moet”, wijst Kurver op de ov-markt. “Die coronacrisis moeten we managen. De huidige ov-markt is niet gezond.”

Mol, aanvullend: “Corona heeft de sector financieel geen goed gedaan, maar het heeft ons wel samengebracht. Meer dan ooit werken overheden en vervoerders samen en staan ze gezamenlijk aan de basis van mobiliteitsontwikkelingen. Openbaar vervoer is slechts een stukje van een breed palet aan mobiliteitsoplossingen. Overheden en marktpartijen moeten gezamenlijk bedenken en uitwerken welk stukje mobiliteit het beste aansluit op het beleid en maatschappelijke opgaven. Dat gaat niet over marktwerking, maar over samenwerking.”

Systeem anders inrichten

Mol en Kurver zien dat zowel aan de bovenkant als onderkant van de markt het systeem anders ingericht kan worden. De kersverse EBS-directeur Mol: “Als de investering in rail al is gedaan, zou het kapitaalvernietiging zijn om dat weer weg te halen. Maar daar waar nu geen railinfrastructuur ligt, kan een Bus Rapid Transit-systeem deze hiaten goed opvullen. BRT gaat aan de bovenkant van de markt voorzien in de vervoersbehoefte en is goedkoper, sneller te implementeren en even structurerend en toekomstvast als rail. Bovendien kost dat veel minder infrastructurele aanpassingen.” Daarnaast is die infra deels ook door auto’s te benutten, voegt Kurver toe, terwijl de Utrechtse tram 22, beter bekend als de Uithoflijn, buiten voorbij komt rijden.

Dit is een typisch voorbeeld waar ook hoogwaardig busvervoer gereden had kunnen worden, vindt ook Kurver: “Dit lightrailsysteem ontwikkelen duurde veel te lang en werd veel te duur. Terwijl de techniek het al toelaat om virtuele treinen te maken zonder chauffeur, waarbij je bij wijze van spreken twintigvoudige gelede bussen van A naar B kunt laten rijden op vrijliggende busbanen. Als je écht een mobiliteitsversnelling wilt maken, kan je beter de hele Randstad volgooien met BRT-systemen.”

Aanbodgestuurd én vraaggericht

Aan ‘de onderkant van de markt’ gaan meer flexibele, vraaggestuurde systemen het overnemen, verwacht Mol. Eerder dit jaar introduceerde EBS de Spijkhopper, een flexibel bussysteem dat twee reguliere buslijnen vervangt in Spijkenisse. De Spijkhopper vervoert de reiziger tussen twee willekeurige bushaltes van de voormalige stadslijnen. “Dat is geen bezuiniging, maar een systeeminnovatie. De reiziger kiest vervoer dat past bij zijn bestemming, dus moet je je product aanpassen aan de vraag. In bepaalde buslijnen zat een kleine groep reizigers, dan sluiten flexibele bussen beter aan.”

Dat is het principe van Mobility as a Service (MaaS), weet hij ook. “MaaS gaat niet over de mobiliteitsproducten zelf, maar over het optimaal ontsluiten van alle informatie over verschillende mobiliteitsvormen. Al die vervoersopties wil je op één plek, bijvoorbeeld in een app, laten zien en aanbieden, zodat de reiziger zijn totale reis zo optimaal mogelijk kan kiezen.” Kurver herinnert zich dat MaaS een jaartje of vijf geleden een hype werd. “Maar het middel werd ineens een doel: je moest MaaS aanbieden, hoorde ik dan, en iedereen ging zijn eigen platform bouwen. Maar vervolgens had de reiziger drie apps nodig om de totale reis te plannen. Gelukkig heeft de Rijksoverheid wel de regie gepakt met die MaaS-pilots.”

Kurver voegt toe: “Het vervoer wordt steeds meer vraaggestuurd. Traditionele ov-bedrijven, waaronder EBS, hebben zich altijd op de vraag van het collectief gericht en minder op de individuele vraag. De taxiwereld is altijd veel meer individueel vraaggestuurd geweest. Nu dat naar elkaar toegroeit, zoeken we de samenwerking op. Zo rijdt taxibedrijf Noot de Spijkhopper en kunnen wij ons concentreren op waar wij goed in zijn.” Mol: “Het is veel belangrijker om vervoer met elkaar te integreren, dan alles per se zelf te willen aanbieden.”

Kurver: “Het grappige is trouwens dat Egged samenwerking betekent, dus samenwerking zit in onze genen. Wij werkten tien jaar geleden al met GVB samen. Het samenwerken van een marktpartij met een stadsvervoerder: dat was vloeken in de kerk, want je ging in die tijd niet op die manier samenwerken. Raar eigenlijk, want door samen te werken, wordt het vervoer alleen maar beter.”

Gemiste kansen

Bijna had Wim Kurver zijn directeurschap trouwens uitgeluid met zestig tot tachtig nieuwe zero-emissiebussen in Waterland, die de dieselbussen nog in 2021 zouden vervangen. Een idee dat hij eerder dit jaar opperde in OV-Magazine. Dat idee ging uiteindelijk niet door: de uitbreiding van zero emissie wordt nu verplaatst naar de nieuwe concessie Zaanstreek-Waterland eind 2023. De opdrachtgever, Vervoerregio Amsterdam, vond het risico uiteindelijk te groot. Kurver: “De crisis bood kansen om te versnellen, want nieuwe ZE-bussen implementeren had juist gekund in een tijd waarin de operationele kosten lager liggen. Dat zou perspectief hebben geboden aan fabrikanten in een tijd dat zij hard geraakt werden door corona en dat was weer positief voor de economie geweest. Het is jammer dat dat niet doorging.”

Mol over de uitrol van zero-emissiebussen: ‘We hebben nu bijna twee jaar stilgestaan, dat had niet gehoeven’

Mol herkent zich in de woorden van Kurver. Hij stelde eerder in OV-Magazine dat we de transitie in streefjaar 2025 niet gaan halen. “Die uitspraak deed ik toen om de sector te prikkelen. Wat dat betreft was juist deze crisis een megakans voor overheden om te versnellen. Technisch en operationeel zijn we ertoe in staat en overheden kunnen goedkoper geld bij banken lenen dan ooit. We hebben nu eigenlijk bijna twee jaar stilgestaan met de verdere introductie van emissieloze bussen in Nederland. Zeker zolang we ervoor kiezen te wachten op concessiewisselingen om de vloot te vervangen blijft 2025 uit zicht.”

Kurver: “Tot nu toe was het idee dat je bij het programma van eisen en de bieding van een aanbesteding veel voor de gehele concessieduur van tien jaar kunt vastleggen. Alleen dat is vrijwel onmogelijk: wie kan er nou tien jaar vooruit kijken? Dat heeft de coronacrisis nog maar eens bevestigd. Natuurlijk moet je ambities uitspreken en herijkingsmomenten afspreken, maar je moet je vooral laten leiden door ontwikkelingen in de samenleving. Zodat je daarop kunt inspelen als de tijd rijp is, en je niet hoeft te wachten totdat de concessie afloopt. Inmiddels wordt in veel aanbestedingen al meer flexibiliteit ingebouwd om dit mogelijk te maken.”

Warme overdracht

Het is duidelijk dat Kurver nog genoeg ideeën heeft om dingen anders te doen in de sector. Maakt het hem niet weemoedig dat hij toch stopt bij EBS? “Omdat ik drie jaar geleden al besloot dat ik dit wilde, is de emotie nu niet meer heel sterk. Nu moet ik de overdracht zo goed mogelijk doen. Ik ga het ongetwijfeld op sommige momenten wel missen, maar je gaat als mens een volgende fase in. Dat is misschien wel heftiger dan het werk achterlaten. Op mijn leeftijd begin je namelijk veel mensen om je heen te verliezen. Dat hoort er helaas ook bij.”

Kurver relativeert zijn aanstaande vertrek: ‘Je gaat als mens een volgende fase in. Dat is misschien wel heftiger dan het werk achterlaten’

Misschien is het juist daarom wel dat Kurver zo blij is met de ‘warme overdracht’, waarin Mol en hij tot begin 2022 dus samen optrekken. “Een warme overdracht is niet heel gebruikelijk is in het ov. Dat komt ook omdat directeuren bij de meeste ov-bedrijven vroegtijdig weggestuurd worden. Het is mooi dat wij het zo kunnen doen. Het geeft Wilko de mogelijkheid om de organisatie goed te leren kennen en dat helpt hem om de juiste sturing te kunnen gaan geven.”

Ook Mol is blij met deze manier van werken. In zijn twintigjarige ov-carrière werkte hij, buiten een paar jaar op de strategieafdeling van RET, nog nooit bij een vervoerder, bekent hij, dus hij moet het klappen van de zweep nog wel leren kennen. “Bij een ov-bedrijf speelt veel en de rol van CEO is veelomvattend, ik hoef me niet snel te gaan vervelen. Ik ervaar EBS als een transparant, eerlijk en direct bedrijf. De directeur heeft bijvoorbeeld geen eigen kantoor en we hebben een virtueel hoofdkantoor. Ik moet Wim nageven dat hij echt een mensenbedrijf heeft opgebouwd. Toen ik hem dat vertelde, zei hij dat dat het grootste compliment was dat ik hem kon geven.”

De ‘peoples manager’ Kurver is zichtbaar trots op die opmerking. “Maar ik heb ook al van Wilko geleerd, hoor. Want mensen ervaren EBS anders dan hoe de organisatie het zelf ervaart. Eigenlijk zijn wij al verder dan de buitenwereld denkt. Ik ben bewust nooit zoveel naar buiten getreden, dat past niet bij mij. Maar we kunnen onze successen veel meer delen. Wilko is een betere netwerker en commerciëler dan ik, dat is wat EBS nu nodig heeft.”

CV Wim Kurver

2011-2021 CEO, EBS
2007 – heden facilitator en coach, Human Influence
2008 – 2011 Businessunit director, Veolia
2007 – 2008 eigenaar, W. Kurver Interim Solutions

Wim Kurver (64) is geboren in Utrecht.

CV Wilko Mol

heden CEO, EBS
2018-2021 directeur, OV-bureau Groningen-Drenthe
2010-2018 managing partner en directeur/eigenaar, inno-V
2008-2010 senior adviseur, RET
2005-2009 medeoprichter en later voorzitter, Jonge Veranderaars
2003-2008 senior adviseur, TransTec
2000-2003 projectleider onderzoek, Rover

Wilko Mol (46) is geboren in Groningen.