Ov-regio's vrezen doemscenario's

Donkere wolken hangen de decentrale overheden en vervoerders boven het hoofd. De ov-sector vreest 'inktzwarte scenario's' als het Rijk de beschikbaarheidsvergoeding niet verlengt.

Dat blijkt uit een rondgang van OV-Magazine langs de decentrale overheden. Alle decentrale overheden moesten uiterlijk 1 april hun transitieplan presenteren. Het opleveren van de transitieplannen op 1 april was een voorwaarde die het Rijk stelde voor de regio's, om in aanmerking te komen voor de beschikbaarheidsvergoeding over de periode januari tot een met september 2021.

Maar diverse regio’s wachten eerst een nieuwe beslissing van het Rijk af over de beschikbaarheidsvergoeding, voordat zij hun plannen definitief maken. DOVA-directeur Jan van Selm heeft namens de decentrale overheden het kabinet hierover geïnformeerd. Van Selm legt uit: “Alleen als NOVB-partners samen kunnen we zorgen dat, ondanks corona, het ov beschikbaar blijft en het de beoogde toekomstige rol in de maatschappelijk grote vraagstukken als bereikbaarheid, wonen en werken en klimaat kan 'leveren'.”

‘We gaan uit van geen Rijkssteun’

Volgende week komt het Nationaal OV-Beraad (NOVB) bijeen, om met staatssecretaris Van Veldhoven te praten over eventuele verlenging van de beschikbaarheidsvergoeding. In de tussentijd hebben de regio’s wel diverse toekomstscenario’s uitgewerkt, waarbij ze uitgaan van het ‘worstcase scenario’.

Het OV-bureau Groningen Drenthe meldt: “We gaan er vooralsnog van uit dat we geen Rijkssteun krijgen in 2022 en verder. Mocht die er wel komen, dan valt dat mee.” In het doemscenario dat het OV-bureau voor ogen heeft, gaat het uit van een opbrengstentekort van 14 miljoen in 2022 en moet het 10 miljoen euro besparen op de dienstregeling.

De Vervoerregio Amsterdam gaat ook uit van zwartste scenario, waarbij de Staat niet met nieuw geld over de brug komt. Dat kan leiden tot 40 procent afschaling van de diensten in deze regio.

‘Rijk moet verantwoordelijkheid nemen’

Binnen de Metropoolregio Rotterdam Den Haag werd ‘het meest pessimistische scenario - een opgave van 1.169 miljoen euro’ uitgewerkt, waarbij het Rijk financieel niet bijspringt. “Als systeemverantwoordelijke dient het Rijk haar verantwoordelijkheid te nemen. Het moet investeren, anders breek je af wat is opgebouwd en kun je toekomstbestendig ov wel vergeten. Wanneer voor 2022 en verder geen structurelere afspraken op inhoud en financieel kunnen worden gemaakt, is verder snijden in de dienstregeling onafwendbaar.”

Hoeveel er in de diensten gesneden moet worden, is nog niet bekend. De 23 wethouders Mobiliteit van de metropoolregio presenteerden wel een transitieplan, waarin kortetermijnmaatregelen uitgevoerd gaan worden. Het gaat om spreidingsmaatregelen en duurzaamheidsmaatregelen en maatregelen waarmee de interne bedrijfsvoering van de vervoerbedrijven nog efficiënter wordt gemaakt. Langetermijnmaatregelen, waaronder verdere afschaling van de diensten, zijn alleen in beeld gebracht en worden nog niet uitgevoerd.

‘Perspectief op continuering’

Toch gaat niet iedereen uit van de zwarte scenario’s. Zo rept de provincie Zuid-Holland in zijn Statenvoorstel voor het transitieplan over ‘het perspectief dat het Rijk biedt op de continuering van de beschikbaarheidsvergoeding’. “In ons transitieplan gaan we uit van een normaal scenario, waarbij reizigersaantallen aan het eind van dit jaar 80 procent bedragen van normaal.”

In Zuid-Holland werkte men wel twee scenario’s uit, waarbij één scenario uitgaat van een beëindiging van de Rijksbijdrage. In dit ‘nulscenario’ wordt uitgegaan van een terugval in de opbrengsten van ongeveer 70 miljoen euro voor de periode 2022-2025, wat overeenkomt met een afschaling van maximaal 30 procent.

Forse krimp in Utrecht en Brabant

De provincie Utrecht presenteerde haar transitieplan al eerder. Het stelt dat de regionale ov-tekorten kunnen oplopen tot 100 miljoen euro in 2025. Zonder verdere financiële steun vanuit het Rijk moet 30 procent afgeschaald worden in de dienstregeling, bovenop de 8 procent die al is afgeschaald in 2021.

De provincie Noord-Brabant doorloopt eenzelfde scenario, waarbij de vrees bestaat voor afschaling van 20 procent. Gedeputeerde Christophe van der Maat noemt 10 procent minder ritten ´echt het maximale´ om zonder Rijkssteun verder te kunnen.

Friesland zet in op meer fiets

De provincie Friesland heeft het transitieplan op 1 april gepresenteerd, waarbij samen met vervoerder Arriva vier scenario’s zijn uitgewerkt. Daarbij wordt onder meer een fietsdienstregeling in de mei- en zomervakantie ingesteld, waarbij bussen minder vaak rijden op lijnen waar reizigers vaker de fiets kiezen in plaats van de bus. Friesland wil hiermee 7500 dienstregelingsuren besparen. Ook worden veel lijnen gestrekt, wat ook op de dienstregelingsuren bespaart.

Limburg wil flexibiliseren

In Limburg is het transitieplan nog niet vastgesteld. Wel heeft de provincie de bouwstenen daartoe aangeleverd, waaronder vier ‘wendbaarheidsscenario’s’, waarbij schommelingen op dagbasis kunnen leiden tot de inzet van een ander scenario. Met deze scenario’s kan het ov-aanbod van Arriva beter meebewegen met de actuele reizigersvraag.

Die flexibilisering biedt lucht, maar: “Net als voor alle andere regio’s geldt dat wij als Limburg ook afhankelijk zijn van het perspectief en de afspraken die worden gemaakt tussen het Rijk en de decentrale overheden met betrekking tot de beschikbaarheidsvergoeding.”

Ook in Zeeland is nog geen transitieplan gepresenteerd, laat de provincie weten. Het is de planning dat de provincie en vervoerder Connexxion in april overeenstemming over het plan gaan bereiken.